2016-05-23 / 01:06:26

Skocz do spisu zmarłych w powiecie średzkim.

Cholera?, – a cóż to takiego?

Wędrując drogami i dróżkami powiatu średzkiego często spotykamy krzyże – mniejsze, większe, skromniejsze czy też bardziej ozdobne… Dla wielu z nas z pewnością zastanawiającym jest to, dlaczego stoją właśnie w konkretnym miejscu, jaka jest ich historia…
Przydrożne krzyże najczęściej mają charakter wotywny, jednak co z tymi, które stoją daleko w polach, miejscach odludnych?
Krzyże te w większości są niemymi informatorami, że w tym miejscu spoczywają zmarli na epidemię cholery, ospy oraz wszelkich innych zaraz, jakie nawiedziły naszą Ojczyznę w minionych wiekach.
W XIX w. Wielkie Księstwo Poznańskie kilkakrotnie nawiedzała epidemia cholery, a pierwszy raz miało to miejsce w 1831r. Literatura podaje, że kolejna epidemia wybuchła w 1837 r.
Najdłużej trwała, z różnym nasileniem, epidemia w latach 1848 – 1852. Niestety nie można jednoznacznie ustalić rzeczywistej liczby zgonów na podstawie zapisów w księgach zmarłych, ponieważ wiele wpisów (również tych zindeksowanych na potrzeby poniższego opracowania) dotyczących zgonów w okresie poprzedzającym epidemię cholery lub w trakcie trwania epidemii jako przyczynę zgonu ma podaną:
– disenteria/diserteria/dissenteria – biegunka azjatycka (czerwonka)
– morbus ignotus – choroba nieznana
– laxa – biegunka

Te objawy były typowymi dla cholery, jednak oprócz nich do innych objawów towarzyszących możemy zaliczyć m. in. wysoką gorączkę, dreszcze, skurcze mięśni czy sinienie. Choroba potrzebowała bardzo niewiele czasu, ponieważ okres inkubacji zwykle trwał od 6 do 24 godzin od dostania się bakterii przecinkowca cholery (Vibrio cholerae) do organizmu, które odbywało się drogą pokarmową, zwykle poprzez picie zakażonej wody lub płukanie w niej owoców i warzyw. Niezwykle wysoka śmiertelność spowodowana była podówczas nieznajomością tejże bakterii, którą zidentyfikował i opracował w 1883 roku Robert Koch, jak i farmaceutycznych sposobów leczenia. Jednak pomimo nieznajomości przyczyny masowych zachorowań ludność starała się na swój sposób walczyć z chorobą.

Niestety jednak w znacznej liczbie przypadków na podjęcie leczenia było już za późno. Epidemia była bezlitosna, ponieważ odnotowano przypadki, że w ciągu dwóch do trzech dni potrafiły wymierać całe rodziny. Tak szybkie i masowe zgony stworzyły poważny problem, jakim było sprawne chowanie osób zmarłych. Pomimo istnienia wtedy już wielu cmentarzy poza terenami przykościelnymi, na uboczach wsi czy miast, chowanie osób zmarłych w wyniku cholery na tych cmentarzach stanowiło poważne niebezpieczeństwo powtórnego wystąpienia epidemii. Wobec tego specjalnie wybierano miejsca ustronne, rzadko uczęszczane, które były uzgadniane z władzami kościelnymi. Następnie zakładano cmentarz, który był specjalnie znakowany i święcony. Pochówki osób zmarłych na cholerę najczęściej odbywały się jeszcze w dniu śmierci, jednak przeważnie w godzinach nocnych. Zwłoki składano w trumnach, które następnie przewożono na owe cmentarze za pomocą specjalnych wózków prowadzonych przez dwie osoby w asyście osoby z latarnią i składano w dołach, które dodatkowo posypywano wapnem, a z ziemi usypywano charakterystyczne kopce.

Gazeta Polska z 1848 r. donosi o cholerze
w Wielkim Księstwie Poznańskim:

Nr 140.
Magdeburg 31. Sierpnia. Cholera zaczyna się gwałtownie szerzyć; od wczoraj 11 nią dotknietych zapisano w policyi.

Nr 143.
Wronki, 14. Września. Przejażdżki i wizytowa­nia się Niemców z Księstwa naszego i ze Szczecina spro­wadziły nam cholerę, która gwałtownie szerzyć się za­czyna. . W miasteczku naszem 30 już osób padło jej ofia­rą, a 60 chorych leży jeszcze w lazarecie. I po wsiach okolicznych, zaczyna już grasować. Śmiertelność trafia naj­więcej klasę uboższą, niechlujów i pijaków, wszakże i po­rządnych ludzi nie. szczędzi, a pomiędzy 30 wyż wymienio- nemi osobami straciliśmy kilku bardzo porządnych rzemieśl­ników.

Nr 151.
Z pod Trzemeszna 19. Września. My tu w okolicy Trzemeszna żyjemy w błogich czasach, bo nietylko cholerą z jednej strony sąsiedzi nas obdarzyli, i inne choroby tak panują, że są wsie, gdzie w prze- ciągu 14 dni przeszło 30 ludzi umarło, reszta zaś mieszkańców po większej części ciężko chorych leży; ale i z drugiej strony inna nas jeszcze cholera chłoszcze, to jest owi mniemani bracia, którzy za pomo­cą żołnierzy bagnetami ściągają podatki, i nie mając na nic względu, z ponad łóżka chorego ściągają osta­tnią odzież, aby może w ten sposób sobie swoje dy- ety wynagrodzić! Exekucye te dzieją się nawet bez względu na święta uroczyste katolickie, w których to dniach po czterech exekutorów, nie wymieniając ile żołnierzy, przychodzi. Dodać tu jeszcze trzeba, że to w okolicy tej, która wtenczas już została wyniszczo­na przez wojsko pruskie, kiedy jeszcze Polacy sądzili, iż można tutejszych przybyszów za braci uważać, to jest na początku Kwietnia r. b. —• A jeszcze wię- kszej cholery obawia się cały nasz powiat; bo zna- ny reorganizator, landrat mogilnicki, Illing, wraca w tych dniach do powiatu.

Nr 161.
Cholera grasuje od niejakiego czasu w Poznaniu. Najwięcej ludzi umiera pomiędzy uboższemi — mianowicie na Grobli, Rybakach, Chwaliszewie i Śródce. — Klasztor po Tereskach, na szkólnej ulicy, urządzono na szpital choleryczny.

Nr 163.
OBWIESZCZENIE.
Z powodu prędkiego szerzenia się cholery za­rząd dla ubogich uznał za rzecz konieczna dla od­leglejszych części miasta osobnych przeznaczyć le­karzy;
1)dla przedmieść Chwaliszewa, Śródki, Zawad: Pana Dr. Cnaów.
2)dla przedmieść St. Marcina i Rybaków Pana Dr. Kramarkiewicza
3) dla przedmieścia St. Wojciecha; Pana Dr. Meyer.
Do części miasta od 1 i 2 wymienionych przy­jęto po dwie osoby do posługi chorych, które cią­gle przy naczelnikach cyrkulowych PP. Gunder- mann, Günther, Schellenberg i Stuler znajdować się i na żadanie ubogim chorym według instrukcyi le­karza pomoc nieść mają. Chorzy nie mogący w Rewirze być leczeni, Znajdą natychmiast pomieszcze nie w lazarecie przy ulicy szkólnej gdzie zawsze zastać można lekarza lub chirurga.
Poznań dnia 2go Października 1848.
Magistrat.

Nr 167.
W Warszawie od czasu ukazania się cholery aż do 2. Październik, zachorowało osób 2509, z tych umarło 1190.

Nr. 167.
Ranni którzy dotąd byli umieszczeni w klasztorze po filipińskim zostali przeniesieni do pałacu Działyńskich dn. 6. b. m. Zmiana ta nastąpiła dla tego iż klasztor po fili­piński oddanym został na lazaret cholerą złożonych.

Nr 171.
W czasie panowania cholery, dobrze jest zwrócić uwagę publiczności, że w królestwie najmniej jest ofiar, bo najlepiej ja leczą, a leczą następująco: skoro kto zapadnie na cholerę, dadzą mu miksturkę naraz wypić złożoną jak następuje:
Aqnae foeniculi uncias duas
Tineturae aromatieae drachmas duas
Tinctutae opii guttas octo

Przytem trze się chorego szczotkami i daje pić gorąco miętę; skoro choroba nie ustępuje po dwóch godzinach trzeba tę miksturkę dać drugi raz zażyć. W królestwie nosi ona imię Łyk Malcza, Dr Malcz ją bowiem pierwszy użył z wielkim skutkiem. Tak jest już znaną, że ją w aptekach bez recepty pod tem imieniem na żądanie wydają. Dobrzeby było by każdy i u nas na wsi miał kilka porcyi lekarstwa tego gotowych do użycia w nagłych przypadkach.

Nr 175.
– Wszystkie więc pieniądze, któreby rąk Redakyi po 1 listopada doszły pod tytułem składki na książ, pozwoli sobie Redacya przesłać komitetowi zajmującemu się losem dzieci polskich w skutek cholery osieroconych, chyba że przy przysłaniu wyraźna będzie wzmianka, iż na Książ a nie na sieroty polskie pieniądz przesłany ma być użytym.

Nr 180.
PRZESTROGA.
Jak słusznie to jest, że mieszkańcy w Poznaniu po wię­kszej części obawę dla panującej tu epidemii, która co­dziennie jeszcze ofiary zabiera porzucili, a lubo choroba już nie tak znacznie rozszerza się i w skutkach swych wy­stępuje, jednak komisya zdrowia czuje się być zobowiąza­ną niektóre słowa szczerej przestrogi do współobywateli swych wynurzyć:
Lekarze tutejsi doświadczyli, iż wiele osób zachorowaniu na cholerę bez ratunku przez to podległo z powodu, że nie uważali na laxę, która często kilka dni przed cholerą pokazuje się, lub też takową szkodliwymi środkami domowemi wytępić starali się i lekarską pomoc wtenczas do­piero poszukiwali, kiedy już za późno było. Kamisya zdro­wia uprasza publiczność nie uledz takowej bezstaranności, lecz przy pierwszem pokazaniu laxy bez najmniejszej zwło­ki radę lekarską zasięgnąć i ściśle do niej zastósować się, gdy tylko przez takową ostrożność wybuchnieniu cholery z pewnością zapobiedz można.
Poznań, dnia 24. Paźdz. I848
Komisya zdrowia.

Nr 184.
— Do ostatnich ofiar cholery w Poznaniu, między innemi policzyć z żalem musimy, ks. kanonika Franck b. radzcy rejencyjnego w Bydgoszczy, i redaktora znanego promemoria ks. arcybiskupa; pozostawił zmarły w rękopiśmie niedokończoną historyą biskupstwa poznańskiego.

Nr 186
Cholera nie opuściła jeszcze Poznania. Śmiertelność zmniejszyła się w prawdzie na przedmieściach, ale za to słychać o wielu przypadkach śmierci w środku miasta. Początki cholery przechodzą częstokroć w gorączkę tyfoidalną.

 Wielkopolanin nr 4 z 1848 r. informował:

Smutna nowina.

Bardzo wam smutną powiem nowinę. Choroba się wzmaga w Poznaniu od dwu tygodni, co to już przed jedenastu i przed ośmnastu laty u nas była; nazywa się cho­lera. Ludzi przeszło dwieście w Poznaniu wymarło przez dwa tygodnie, a może jeszcze nie koniec. Módlcie się naprzód do Boga, aby was ochronił od lej plagi, ale miejcie się na ostrożności, aby lekkomyślnie sobie choroby nie sprowadzić.
Najprzód starajcie się, żebyście zawsze byli ciepło ubrani, jak cokolwiek zimno, weź­cie kożuch albo płaszcz i nogi ciepło trzy­majcie, żeby nie zamokły; boso dzieci ani służebnych nie wypuszczajcie na rosę ani na deszcz. Naczczo nie wychódźcie z domu. za­wsze trzeba się rozgrzać jaką zupą od ra­na, tylko nie gorzałką, bom ja sam świad­kiem, jak dwu ludzi od gorzałki cholery do­stało. Piszą prawda i powiadają, że to go­rzałka od cholery, ale to więcej zaszkodzi jak pomoże. Najwięcej ci umierają co wiele go­rzałki pili. Potem w domu trzeba często wy­miatać, żeby porządek był w izbie, śmieci nie leżały w kątach, żeby posłanie było ze świeżej słomy albo siana, żeby izby prze­wietrzać zawsze, kadzić jałowcem albo bur­sztynem często.
Potem trzeba być ostrożnym w jedzeniu, owocu nie jeść albo bardzo mało i dojrzały, nie wiele kartofli i jarzyn, nie jeść mleka kwaśnego, tylko więcej za to zup, kaszy, ja­gieł, pęczaku, raz po raz kawałek mięsa, do­brze wszystko solić i cokolwiek pieprzu do­sypywać. — W każdym domu niech będzie za sześć groszy mięty z apteki i za sześć gro­szy balderianu, flaszka octu winnego i cokol­wiek czosnku, chrzanu ze dwa korzonki. Jak tylko pokaże się w okolicy choroba, żyć bar­dzo miernie, nie wiele a ciepło jeść; wódki się wystrzegać, a pić często piwo grzane z imbierem.
Choroba zaczyna się od womitów i laksy, ręce i nogi ziębną, kurcze pobierają w ikrach i w rękach. Wtedy, jeżeli z początku zaraz w pierwszej chwili jest ratunek, chory we dwa dni przyjdzie do zdrowia, jak się ra­tunek spóźni, w kilka godzin nie żyje. Zaraz bierzcie chorego do łóżka, rozcierajcie czosn­ku cztery główki z winnym octem, umaczaj­cie w tem szczotki lub grube płaty i nacie­rajcie tak mocno choremu nogi i ręce pod pierzynami, chrzanu uskrobcie z octem i przy­łóżcie plaster na brzuch, na krzyże i na ikra, uprażcie owsa gorąco w workach i kładźcie na chorego pod pierzynę, ugrzyjcie cegłę i do nóg przykładajcie. Dobrze pierzynami przykryty chory, niech pije miętę z balderianem gotowaną bardzo gorącą, jak tylko może wytrzymać. Czasem i pokrywami ście­rać nogi i ręce jest dobrze Używąją jeszcze prócz tego wszyscy, gdzie jest choroba węgla na proch utłuczonego z miodem rano pól łyż­ki i wieczorem pół łyżki.
Jeżeli można, wtedy zawołajcie lekarza, ale wprzód to zrobiwszy com napisał, żeby lekarz już zastał chorego w potach. Wtedy mu za pomocą Bożą przywróci zdrowie. Zresztą bać się nie potrzebujecie, bo ta choroba nie jest zaraźliwą i tylko leży w po­wietrzu. Jeszcze raz was proszę, abyście się strzegli dać okazyi do choroby, a potem żebyście wszystko com napisał robili chore­mu. Jak jutro Stacha wyślecie do miasta, albo Bartka, to niech przyniesie mięty za sześć groszy, balderianu za sześć i za dzie­więć groszy winnego octu, chrzan macie w ogrodzie! Bóg niech was pobłogosławi!

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego
w roku 1852 systematycznie informowała
o przebiegu epidemii cholery w powiecie średzkim.

Nr 198.
Środa, 20 sierpnia – U nas jest zupełnie spokojnie; jeno wzdłuż Warty, począwszy od Żerkowa po wsiach i miasteczkach przyległych, gdzie nie ma spiesznego ratunku, porywa cholera znaczne ofiary.
W Miłosławiu dużo pożegnało się osób z tym światem.
W Dembnie dotychczas jeden był tylko wypadek; za to gdzieindziej w Płaczkach i w wsiach okolicznych sprząta epidemia daleko więcej ludzi.
W Zdziechowicach pod Środą, małej wioszczynie, wybuchła cholera najgroźniej, w przeciągu bowiem tygodnia blisko 20 osób pochłonęła. 50 ludzi leży jeszcze tam chorych.
Nadmienić potrzeba, że powiatowy fizyk dr. Werner, niezmiernie w całej okolicy ceniony, dużo ofiar od śmierci uratował. Spokojność bowiem jego umysłu i biegłość w sztuce lekarskiej, oraz doświadczenie i troskliwość o swych pacjentów, wiele mu zaufania wśród naszej ludności zjednała. Chodzi on od chaty do chaty nieszczęśliwe­go naszego ludu, pyta się, radzi, przepisuje i gromi, nie zważając na najniebezpiecz­niejsze wyziewy powietrza!
W niektórych miejscach widzieliśmy, że doktór osiadłszy na dworze lub zamku, rozsyłał jakoby jenerał li przez adjutantów swoich rady i rozkazy, nie patrząc wcale na stan choroby człowieka.
Nie godzi nam się tu pominąć inspektora gospodarczego pana Schüler w Zdziechowicach, który nie szczędzi swych trudów. Spieszy on odważnie w każdej chwili na ratunek każdego nieszczęśliwego. Sam daje ludowi przepisane lekarstwa, sam pacyentów dogląda, sam ich pielęgnuje z uszczerbkiem nawet swego zdrowia i majątku. Zdaje nam się, że epidemia doszła już do kulminacyjnego punktu swego przesilenia. Potrzeba tylko wytrwałości i tęgiej duszy, a mamy nadzieję, że wkrótce Bóg odwróci od nas tę klęskę!

Nr 202
Środa, 27 sierpnia – W mieście naszem cholera dotąd się nie pokazała, pomimo, że w okolicy i to z obydwu stron Środy panuje. Dotychczas dotknęła cholera ta: Zdzychowice pod Środą ku Kostrzynowi położone i największe wsie powiatu nasze­go samemi gospodarzami zamieszkałe, Wittowo i Piączkowo. Także w Sulencinie n. Wartą cholera podobno się pokazała.
Do Zdzychowic podobno zaraza ta z Sieradzkiego przywiezioną została i dotąd 27 ludzi zagarnęła, 25 zaś jeszcze chorych trzyma.
W Wittowie i Piączkowie, z których każda wieś około 900 mieszkańców liczy, po trzydziestu ogółem umarło i po kilku chorych leży. W Sulencinie podobno dwóch dopiero umarło. Gdzie indziej a mianowicie w Płaczkach cholera dotąd się nie po­kazała.
Słusznie artykuł ze Środy pod dniem 29 b. m. datowany, fizykowi powiatowemu wielkie zasługi przypisuje. Gdy tymczasem szanowny ten lekarz już wiekiem skoła­tany, a z natury ostrożny i oględny,  rady i środki swoje do indywidualnych przy­padków i osób zawsze stosując, ludowi naszemu nie zawsze przystępnemi czyni; dr. Kapuściński, życie, obyczaje, myśl i zabobony ludu naszego znając, zaraz przy zbliżaniu się choroby, starał się rady i środki swoje, mianowicie zaradcze, ogólnemi uczynić, a środki domowe ludowi naszemu głównie, w razie zaś gwałtownym krople raz na zawsze zapisane zalecając, szczególnie się przyczynił do utrzymania stanu zdrowia, którem, w okolicy naszej się cieszymy. Krople dr. Kapuścińskiego już od roku 1818 u nas tu znane, lud nasz za lekarstwo uważa i dla tego w każdym prawie domu znaleść je można.
Dzięki więc staraniom tego szanownego męża!

Nr 203
Z średzkiego, 26 sierpnia – Nieszczęsna jakaś mania opadła w tym roku wszystkich korespondentów, iż złe – już dosyć wielkie samo przez się – powiększają jeszcze faktów przesadzaniem! Do takich raportów należy i datowany ze Środy 20 sierpnia artykuł zamieszczony w Nr 198 tej gazety, mówiący o cholerze w Płaczkach, gdzie – jak to wiem z najbliższego źródła – nikt dotąd, t. j. sześć dni później na cholerę nie  nie chorował. Gdyby referent i pod innymi względami lepszego był zasięgnął języka, a zasięgnąwszy go sumiennie był nim szafował; byliby się czytelnicy dowie­dzieli, że i szanowny nasz dr. Kapuściński, gdy go do wsi wiozą, wypytuje woźnicę o chorych  i  jeźli oni na wsi się znajdują, tam naprzód karze zajechać, a obszedłszy wszystkich, idzie dopiero do dworu, gdzie zapisuje recepty. Ponieważ używany przez niego sposób leczenia jest bardzo prosty i już w roku 1849 okazał się tak skutecznym: iż nim około 60 osób (pomiędzy nimi kilka bardzo niebezpiecznych) w mojej i sąsied­nich wioskach uleczyłem – a nikt z leczonych nie umarł; przeto racz go szanowny Redaktorze ogłosić, ku użytkowi współbraci.
Od początku rozwolnienia, boleści, kurczów, mdłości lub wymiotów daje się cho­remu 30-50 kropli złożonych z:
„Elixir aurantiorum Compositi pół uncyi,
Tinctura opii crocatae Drachmy jednej,
i to się powtarza co dwie godziny. Gdy chory bardzo słaby, posuwa się dozis aż do 80 kropli i daje co godzinę, a wśród tego daje się herbatę z miętkwi; stygnące zaś lub siniejące części ciała, nacierają się okowitą na pół z octem, w których poprzed­nio należy namoczyć tłuczonego pieprzu, gorczycy i chrzanu tartego, rozgrzać zaś cokolwiek przed użyciem. Nacierania tego nie należy zaprzestać, dopóki chory się nie rozgrzeje i nie zacznie pocić. Tym sposobem ratowaliśmy już i w tym roku ludzi ciężko kurczami powiązanych, chociaż szanowny lekarz nie wszędzie mógł być obec­nym. Nadmieniam i to jeszcze, że dzieciom daje się kropli tyle ile lat mają.
Bądź zdrów, szanowny Redaktorze; a ponieważ ja szczerą piszę prawdę, nie osłaniaj mię jakiemi ciemnemi znakami, lecz każ wydrukować całe moje nazwi­sko. Twój A. Białkowski

Nr 212
Z średzkiego, dnia 7 września. –  Czytając domiesienia o cholerze z innych okolic, przyznać musimy, że nam tą razą dość się szczęśliwie powodzi. Miejsca, które w roku 1849 wiele bardziej od niej ucierpiały, jako to: Brodowo, Słupia, – tego roku nie do­znały jej jeszcze, a w Ślachcinie podobno ludzie wiejscy jedli odkopane mięso bydła na zapalenie śledziony padłego i ztąd kilku z nich dostało cholery. W środzie dotąd nietylko mało przypadków śmierci, ale i chorych niewiele. Pierwsze zaszły głównie w więzieniu sądowem, zkąd natychmiast wypuszczono mniej winnych, a i cholera okazała się dotąd jedynie pomiędzy klasą ludności niemogącą, lub niechcącą unikać niezdrowych pokarmów.
W niektórych przypadkach gwałtownych bardzo womitów był Dr. Kapuściński zmuszonym używać eteru przesyconego kamforą, przepisując uncję jedną kamfory na uncję eteru (aether sulphuricus), i dając co dwie godziny po 10 kropli, a na przemian z temi dawał również co dwie godziny po łyżce stołowej innej mixtury, której dołączam receptę  od niego wyproszoną, w przekonaniu, że się nią nie jednemu pomoże:  gdyż wracała do życia cho­lerycznych, których skóra była całkiem niemal sparaliżowaną, zupełnie siną, rażąco zimną i powleczoną lipkim potem, a chory prawie bez pulsu, miał wymioty, rozwol­nienie i kurcze, i język już prawie zimny.
Rp. Inf.rd. ipecacuanhae dr. ß, ad Colatur. [?] V. Gimmi Mimosae [?]j.
Ligu. ammonii succinii dr. jj. Tinict. opii crocat Jj. Syrup. cort. aurant. [?] MDS. Co dwie godziny po łyzce stołowej na przemian z kamforowym aetherem.

Nr 215.
Pobiedziska, 10 września – Dawno już temu, jak o naszych stronach żadnej w piśmie waszem nie było wzmianki, a przecież one nie bez wszelkiej historycznej przeszłości i dzisiaj, aczkolwiek miasto nasze i okolica z zmianą traktu pocztowego nie mało utraciły, nie jedno posłużyćby mogło za materyał dość ważnej osnowy: nie od rzeczy więc będzie donieść co ważnego z naszej mieściny i jej sąsiedztwa. Zaczynam zaś do cholery, bo to dzisiaj treść powszechna, zajmująca wszystkie umysły. Miło mi donieść, że dotychczas kilka dopiero pojawi­ło się przypadków cholerycznych; między temi atoli opłakujemy niestety śmierć ś.p. Tuchułki, córki pułkownika Brzeżańskiego, której małżonek kilka dni temu również padł ofiarą bezlitosnej nielitościwej zarazy. Zwłoki zmarłej wczoraj w wie­czornej porze na cmentarzu pobiedzińskim złożono, przy orszaku pogrzebowym dość licznym, dzielącym szczerze stratę i boleść w smutku pogrążonych zgasłej rodziców i familii. Trwoga przed cholerą, tym wrogiem okrutnym u nas jest wielka, a pomnąc na nędzę i niedostatek większej części naszych mieszczan, nadto na brak zorganizowanych środków w razie wybuchu zarazy i pomocy lekarskiej łatwo ją usprawiedliwić można. Postać z resztą miasteczka naszego, jak prawie wszystkich pomniejszych po prowincyi, jest smutna, przebija się wszędzie formalna stagnacya moralna, brak zespolenia sił i myśli, słowem jest to życie bez dążności. Zbolałe me serce w części doznało ulgi i pociechy, popatrzywszy się po okolicach, wsiach i dworach, miałem sposobność poznać wsie pograniczne: Krześlice, Wronczyn i Gołuń, gdzie, chociaż nie pojawiła się dotąd cholera, choroby rozmaitego rodzaju dość liczne i śmiertelność niezwykła. Dzięki tu winienem złożyć, imieniem cierpią­cej ludzkości, za współudział i pomoc prawdziwie braterską, dworom rzeczonych wiosek, jaką niosą w niedoli zostającym swym kmiotkom, nie szczędząc ni kosz­tów, ni zabiegów, by tak na ciele, jak i na duszy ocalić cierpiących. Pomyślano nadto w razie cholery o wiejskich lazaretach, a troskliwe panie apteczki domowe zaopatrzyły w potrzebne lekarstwa. Na odwrócenie zaś obecnej klęski, jaką ??? [kraj] nasz jest nawiedzony, odprawiają się częste nabożeństwa połączone z procesyami, gdzie panowie z wzorową pobożnością przewodniczą ??? [swoim] chłopkom; i tak nie­dawno odbyła się procesya z Pobiedzisk do ??? [Gołunia], a kilka dni temu z Krześlic do Wronczyna, gdzie ks. Badurski z Pobiedzisk w obu razach z gorliwością młodego kapłana Polaka, przemówiwszy treściwie stosownie do okoliczności, pośredniczył kornym modłom pobożnych parafian, oddającym się z ufnością w opiekę litości­wego nieba.

Nr 216
Środa, 10 września — Na dniu 7 b. m. wyrwało się z naszego więzienia l4 więźniów, z obawy przed cholerą i tyfusem, które panują w tym więzieniu. Dziesięciu z nich udało się do gaiku pod miastem założonego, ale ich namową skłonił inspektor więź­niów Kreidler. Czterech pozostałych, którzy się inną drogą puścili, także sprowadzono do więzienia.

Nr 222
Pobiedziska, 19 września – Cholera, która już u nas od 24 z. m. sporadycznie się pojawiała, wybuchła groźniej w dopiero upłynionym tygodniu, tak, że kilka osób dziennie zapadało i umierało. Nader zaś czynny i gorliwy w niesieniu ulgi i pomocy chorym ks. wikaryusz Mikołaj Badurski zapadł również przed trzema dniami na nią. W przeciągu dwóch pierwszych dni objawiała się u niego taż epidemia tylko w bezustannej dyaryi; dnia trzeciego t.j. wczoraj nastąpiły womity a na reszcie kurcze i dziś już niestety! Młody ten kapłan nie żyje. Nieudolne pióro moje nie potrafi ocenić szlachetnych przymiotów, poświęcenia i gorliwości bez granic rzeczonego kapłana i zastąpi je w tej mierze niezawodnie ręka zdatniejszego i świadomszego rzeczy, co lepiej odemnie zalety i zasługi jego publiczności wykaże.

Nr 231
Pobiedziska. 29 września – Bieda, wielka bieda wdziera się do naszego miasta. Cho­lera z dniem każdym wzrastając, wybuchła od 3 dni z całą swą niepohamowaną zaja­dłością. 10 do 13 osób dziennie staje się jej nieubłaganej zaciętości ofiarą, pomiędzy któremi opłakujem śmierć jednego z przedniejszych obywateli miasta, Wincentego Landyszkowskiego, gorliwego i zacnego syna ojczyzny naszej.
Lękamy się aby ta groźna epidemia nie przedłużyła u nas panowania swego: gdyż tu mając otwarte pole niż gdziekolwiek do działania wedle woli i chęci, nie natrafiła­by na żadną przeszkodę, któraby jej okropności choć w części tamę położyć mogła i chciała. A tak niedługo ujrzelibyśmy z łzą w oku i smutkiem na licu te same spusto­szenia na jakie dziś spogląda Pleszewo lub Miłosław; niedługo stanęlibyśmy z bólem w piersiach i sercem zakrwawionem na takich a może jeszcze i większych zwaliskach i ruinach, na jakich dziś Ostrowo, Buk i wiele innych miast i wsi naszego księstwa. Tam bowiem silna i energiczna wola kapłana i lekarza idąca w pomoc cierpieniu, nędzy i rozpaczy, przynosiła nieszczęśliwym, zapadłym na cholerę w udzielaniu przedewszystkiem skwapliwej pociechy duchowej nadzieję i ulgę; dodawała otuchy, odwagi i męstwa, wracała nieraz poświęcając się całkiem dla ludzkości zdrowie i życie. Tu zaś z tego, co wzwyż wymieniłem, prawie nic nie ujrzysz: wszystko znikło poniekąd ze śmiercią ś.p. ks. Badurskiego, a tylko brak odwagi i męstwa, strach i bojaźń, płacz i narzekanie rozlały się po całem mieście i zalegają uszy twoje. Więcej nie powiem, bo: Sapienti sat! Pomoc nasza lekarska zawisła tylko od miejscowego chirurga: słysię [słyszę] wszakże w tej chwili, że magistrat miasta tutej­szego uczynił wniosek do Król. Rejencyi o przysłanie nam jednego z poznańskich lekarzy.

Nr 235
Pobiedziska, 4 października – Pisałem temu dni kilka, że cholera doszła u nas do najwyższego stopnia zaciętości i zabierała po kilkanaście osób dziennie. Teraz mogę donieść, że w przeciągu tychże dni t.j. 26, 27 i 28 z. m. a raczej w prze­ciągu 48 godzin, w czasie jej największego srożenia się, przeszło 40 osób na nią zapadło, z których bodaj jednemu – jeźli mu sama natura silna i mocna nie pomogła, jak głos powszechny ludu tutejszego twierdzi – pomoc lekarska na coś się przydała. Gdy więc gdzie indziej sztuka, doświadczenie i oględność lekarza zapadły w najgwałtowniejszą cholerę, nieraz zdrowie i życie przywracała; u nas zaś wedle powszechnie krążącego tu zdania, że nie masz lekarstwa ni lekarza na tę chorobę, niemal każdy zapadający na nią, tracąc wszelką nadzieję wyzdrowienia, kończył życie pod jej śmiertelnym ciosem. Dzięki wszakże niech będą niebu, że gwałtowność tej epidemii ustała u nas, a lubo jeszcze nie możemy się pocieszać tą myślą, że się wyniosła z granic naszych, to przecież mamy nadzieję bodaj tylko nie płonną ! – iż goszcząc tak długo w mieście naszem, wkrótce zupełnie je opuści. Wczoraj po kilkudniowej chorobie, padł jej ofiarą tutejszy obwodowy komisarz. Ogólną liczbę ofiar wyrwaną przez tą straszliwą zarazę z łona naszego, podam wtenczas, gdy śmiertelność tego rodzaju koniec swój weźmie. Z powyższego podania okazuje się jasno, że przeszłe sprawozdanie moje o cholerze, jeśli nie złagodzonem, to wcale nie przesadzonem było.

Nr 241
Pobiedziska, 11 października — Jakkolwiek zdawało się, że cholera grasująca już od tak dawnego czasu w mieście naszem, w krótce zupełnie je opuści, gdy bowiem wysławszy przed kilkoma dniami swoje forpoczty na zachód, trąciła o wieś Złotniki i tam swoją dostawę w kilku ofiarach bez egzekucyi zabrała, to przecież dotychczas z bólem donieść mi wypada, iż płonną była nadzieja nasza. Prawda, że z jednej strony sam tylko tyfus te­raz poniekąd do dość licznej śmiertelności w mieście naszem i okolicy się przyczynia, to jednak z drugiej strony zapewnić mogę, że i wypadki w całem znaczeniu swojem czysto choleryczne, prawie codziennie się jeszcze pojawiają. …

Nr 244
Środa, 12 października -…  Cholera u nas jeszcze w Środzie i okolicy nie ustaje, sprząta swoje ofiary tu i owdzie, do czego się przyczynia i nieostrożność ludzi, którzy wrócili do dawnych zwyczajów i nałogów. W ostatnim czasie dobrze się powodziło naszym lekarzom w leczeniu cholery. Szczególnie użycie chloru odnosiło skutek wyborny, je­żeli około chorego był dozór dobry. Szczególniej osoba cholerą dotknięta potrzebuje spokojności, ażeby ją żadne nie dochodziły głosy rozpaczy, płacze, narzekania, że lekarstwa nie skutkują, że choremu się nie polepsza i.t.d.

Nr 252
Pobiedziska, 24 października – Cholera u nas może na lat kilka tylko, panowanie swoje zawiesiwszy, wybuchła tem groźniej we wsi, na zachód od nas położonej Złot­nikach, nie więcej, jak około 100 dusz ludności mającej, gdzie w przeciągu 2 tygodni przeszło 25 osób padło jej nieubłaganej zaciętości ofiarą. W mieście naszem umarło na nią 111 osób: z tych 65 katolików, 30 protestantów, 16 żydów.

Nr 286
Ze średzkiego- 3 grudnia – Zdaje się, jakoby całą ziemię naszą chciał żałoby osłonić całunem śmierci anioł, wywołując po wszystkich przestrzeniach ziemi naszej kolejno nowe mogiły. Zaraza choleryczna ogarnia żółwim ale gwałtownym krokiem, co raz to inne miasto i sioła. Pierwsze oludniwszy roztacza się po wioskach, w swym pochodzie porywając liczne ofiary z łona naszego ludu.
W chwilach wielkich niebezpieczeństw, a mianowicie podczas chorób zaraźli­wych, nietrudno po wielkich miastach o osoby poświęcające się niesieniu chorym wszelkiej pomocy, konającym pocieszenia, sierotom i wdowom wsparcia. Rozma­ite towarzystwa dobroczynności, troskliwość i zachęcenie ze wszech stron nawet od władz rządowych, liczne zapasy składkowe pieniężne, mnóstwo najlepszych lekarzów, najobfitsze apteki, zdrowe i wygodne szpitale, zgoła wszystko a wszystko czego tylko potrzeba mają pod ręka. Nawet same poświęcenie się tyle może mieć uroku, bo jest tak uderzającem, bo tysiące są świadkami onegoż, jest tak pełnem blasku i wieńczo­ne wobec całego świata uwielbieniem wdzięcznej, oświeconej ludności, która pomni­kami przekazuje imiona i czyny tych osób przyszłym pokoleniom.
O, jakżesz odwrotnie dzieje się nam ziemianom rozproszonym po samotnych ustroniach! Dzwonów wiejskich żałobne jęki niedolatują uszu waszych. Ludu wiej­skiego łzy płyną cicho, bo nie padają na posadzki marmurowe lub na kruszcowe trumny, ale wsiąkają w ziemię, którą uprawiamy. Oddalenie kilkumilowe od miaste­czek pomnażają najniegodziwsze drogi; bez lekarzów, bez aptek, bez szpitalów, bez zasiłków pieniężnych, bez stowarzyszeń wzajemnej pomocy! Tu cała nadzieja i ufność w Bogu i sile żywotnej chorującego; wszelkie zasiłki z jednej tylko płynąć mogą i to często szczupłej kieszeni dziedzica lub dzierżawców miejscowych; a cała pomoc pole­ga na zręczności i poświęceniu się jednej lub kilku osób, które przypadkowo znaleść się mogą, a których umiejętnością w ratowaniu jest zwykle, tylko dobra wola i miłość bliźniego. Tu poświęcający się zniewolony jest sam osobiście przysposabiać, rozno­sić i podawać leki, pielęgnować chorych w pomieszczeniach jak najszczuplejszych, ciemnych, niezdrowych, cuchnących wyziewami warzyw i zwierząt domowych, które lud nasz w izbach swoich pomieszcza; musi on brnąć z chałupy do chałupy po kolana przez stojące kałuże, a dodajmy jeszcze, że to poświęcenie ma tem więcej świętobliwości za sobą i tem więcej jest utrudzone, że lud nasz nie pojmuje ani ogromu tych trudów i zaprzeczenia siebie samego, ani rad choćby najzbawienniejszych, jeżeli one niezgadzają się z jego zwyczajami; że chłopek nasz zwykle nie umie najprostszych nawet poleceń lekarza wykonać a zabobonnym przestrachem tak zbezwładnieje, że dzieci i krewni lękają się przystąpić do łoża konających rodziców; że mąż truchleje na widok chorej żony, przyjaciel ucieka od niemocą złożonego przyjaciela.
Błogosławieństwo i cześć wam lekarze i kapłani, którzy bezsenne noce i dnie mozolne w najtrudniejszych bezustannych przepędzacie podróżach, byle tylko po­mocą choć chwilową, zbyt często niestety zapóźną, pocieszyć i wesprzeć cierpiących współbraci! …
Błogosławieństwo i cześć wam dziedzice i dzierżawcy, którzy ocieracie łzy po­zostałym, przytulacie sieroty do waszego łona i zastępujecie własnym groszem w dostarczaniu zasiłków i środków pomocy całe towarzystwo dobroczynne i troskli­wość władz rządowych po miastach!…
Błogosławieństwo i cześć wam męże poświęcenia, którzy wykonywacie przepi­sy lekarzów, udzielacie chorym i konającym z takim mozołem nagromadzone choć szczupłe zasiłki i leki, ale którym przez poświęcenie się wasze stokrotną nadajecie wartość, narażając się na podziwienia godne trudy i niebezpieczeństwa, byle choć jednę wydrzeć śmierci ofiarę!…
W naszym tu zakątku cholera od dwóch blisko miesięcy wyrywa krewnych i przy­jaciół, mnoży wdowy i sieroty; lecz dzięki Opatrzności, mamy i takich mężów po­święcenia.
Uczucia wdzięczności i uwielbienia ku nim wywołały z naszej piersi ten głos dziękczynny. Obywatelowi Żarlińskiemu mianowicie, leśniczemu w dobrach Targo­wa Górka, hołd ten składamy, gdyż on niezmordowanemi usiłowaniami i najszlachetniejszem poświęceniem siebie samego, zasłużył sobie na powszechny szacunek i na miano prawdziwego chrześcijanina.
Przebacz nam zacny ziomku, że twe czyny i twe nazwisko wyrywamy z ukrycia i przez to wywołujemy na obliczu twojem skromności rumieniec; ty zaś szanowny redaktorze zechcij nam przyjąć niniejsze pismo w twój dziennik jako świadectwo, że umiemy oceniać poświęcenie naszego współ rodaka, przekazując je potomnym nawet za wzór cnoty do naśladowania.
Głos z Targowej – górki, Racławek i Małej – Górki.

Nr 294

15 grudnia 1852 r.

Z średzkiego – Powiadają, że nieszczęścia nadają hart duszy; porównać je można do stali, która uderzając o krzemień wydobywa z niego iskrę; tak też u nas klęski i nie­szczęścia wydobywają boską iskrę ducha; poświęcenie się dla współbliźnich. Żadne ogólne, wielkie i publiczne nieszczęście nieprzeminie u nas bez wywołania równie ogólnego współczucia i poświęcenia i to jest pocieszającem zjawiskiem, żywotnem świadectwem o chrześciańskiem usposobieniu ducha naszego. Nie przechwalajmy się z tego, ale uznawajmy w tem opatrzność boską, że wśród nieszczęść dozwala nam się niekiedy podnieść z upadku moralnego.
Cholera w średzkiem dotknęła najgwałtowniej wsie takie, w których sami go­spodarze wiejscy i ich komornicy mieszkają, albo też takie wsie, z których panowie przed cholerą za granicę lub też gdzieindziej wyjechali, a potem gdy cholera w ich wsiach się rozeszła obawiali się powrócić; zgoła najwięcej ofiar zabrała ta okropna choroba tam gdzie niebyło należytych starunków intelektualnych i materyalnych. W tych wsiach przeto najwięcej pozostało sierót w niedostatku po zmarłych na chole­rę rodzicach, o których zapewne niebędą radzić prywatne lub im przełożone osoby, jeżeli publiczność dla nich wsparcia nieudzieli.
W tej myśli postanowiono na zebra­niu Ligi w Pobiedziskach dnia 28 października r. b. ażeby po wszystkich zakątkach powiatu zbierać składki na opatrzenie tych sierót w wszelkie potrzeby na nadchodzącą zimę i  i dyrektorowie Ligi uprosili kilka pań, ażeby się raczyły zatrudnić tak zebra­niem składki, jako też następną opieką nad sierotami. Zdając tu sprawę z rezultatu osiągniętego niech nam wolno będzie wymienić nazwiska tych zacnych i gorliwych obywatelek, które pomimo nieprzyjemnej pory roku tak się zaszczytnie i korzystnie wywiązały z przyjętego obowiązku. Nadmienić tu trzeba, że w zbieraniu składek wiel­ka zachodzi różnica, czy zbieramy składkę osobiście do każdego o składkę się udaje, czy też piśmiennie lub przez okólnik. Osobiste zbieranie daleko większy rezultat osiąga, gdyż wpływ moralny kwestarza lub kwestarki działa tam gdzie się znajduje oziębłość, niechęć lub skąpstwo; okólnik dla ludzi serca byłby wystarczający, ale dla niechętnych, skąpych lub nieczułych jakżeż potrzeba tej przynauki, tego spojrzenia oko w oko, tego nalegania i tych różnych dowcipnych ataków, którymi szczególnie kwestarki tak skutecznie wszelki opór w niechętnych do składki pokonywać umieją! Być może, że niektórym paniom stan zdrowia niepozwala zbierać osobiście, lecz zawsze większa wdzięczność należy się tym paniom, które osobiście nie tylko się wystawiały na trudy fizyczne, ale przytem doznawały i moralnych przykrości nieod­stępnych przy każdem kwestowaniu. W okolicy Środy zbierały panny Kliszewskie z Zielnik, w drugiej połowie obwodu średzkiego pani Drwęska z Starkówca; w ogól­ności zebrały panie z obwodu średzkiego: 65 talarów 22 srebr 7 fenigów: oprócz pieniędzy zebrały 8 wierteli żyta, 2 wiertele pszenicy, 1 wierteł grochu, 1 wierteł tatarki, 2 wiertele jęczmienia, 29 1/3 wierteli kartofli, dwie miski białego grochu i kawał chleba. Ostatni dar ofiarowała komornica z Brodowa sama biedna, niemając większego datku chciała jednakże czem mogła przyczynić się do miłosiernego uczyn­ku.
Prawdziwy grosz wdowi!
W obwodzie zaniemyślskim zbierała pani Karczewska z Czarnotek i panna Szmit- kowska: wpłynęło z tego obwodu 61 talarów 10 srebrników 10 fenigów.
W obwodzie kostrzyńskim zbierała pani Radońska z Siekierek i panna Neyman z Iwna; zebrały te panie 64 tal. 5 srebr. 2 poduszki pierza i kilka kitek lnu wartości 3 złotych.
W obwodzie pobiedzińskim zbierały pani Radońska z Krześlic i pani Radońska z Kociałkowej Górki – wpłynęło 41 tal. 5 srebr. W ogólności wpłynęło; 239 tal 28 srebr. 5fn. Zboża 14 wierteli podług dzisiejszych cen za 30 tal. Kartofli, fasoli i pierza wartości około 13 talarów.
Z miasta Środy wpłynęło tylko 7 talarów; składka w Środzie dotąd wcale niebyła zbierana, gdyż uproszone panie do zbierania składek później się wymówiły.
W obwodzie nekielskim wcale dotąd składki niezbierano.
Na posiedzeniu dyrekcyi Ligi d. 6 grudnia r.b. nastąpił rozdział składek podług potrzeby na każdy obwód. Podług raportów szanownych proboszczów i dyrektorów ligi znajdowało się do 6 grudnia sierót w niedostatku się znajdujących aż do wie­ka 10 lat: w obwodzie średzkim 35, w mieście Środzie 15, w krotoszyńskim  [kostrzyńskim] 20, w pobiedziskim 12, w niekielskim obwodzie 33 – w ogóle 130 sierót. Przyjęto ogólną zasadę, aby w przecięciu przeznaczyć na każdą sierotę po 2 tal, ażeby o ile możliwości składki tej nieudzielać opiekunom tych dzieci w gotówce, ale albo w zakupionem odzieniu, albo w wiktuałach i.t.p. Stosownie do liczby sierót udzielono każdemu dyrektorowi funduszu licząc po 2 talary na każdą sierotę aż do wieku 10 lat skoń­czonych z tem zastrzeżeniem, ażeby się każdy dyrektor o istotnych potrzebach tych sierót przekonał i ażeby udzielał im wsparcia podług potrzeby, to jest n.p. w mniej­szej potrzebie lub w takim przypadku gdzie tylko ojciec obumarł, a matka żyje i.t.p. mniej, na przykład 1 talara; a w większej potrzebie więcej np. po 3 talary. Polecono prócz tego każdemu dyrektorowi, ażeby się dowiedział lub przekonał po niejakim czasie czy też osoby pielęgnujące te sieroty nie pokrzywdziły sierót lub nie obrały z tych datków. Zboże przeznaczono dla sierót w mieście Środzie. W ogólności fun­dusz prawie jest wyczerpany (na 130 sierót 260 tal.) a łatwo przypuścić, że okaże się niedostateczny, dla tego życzyćby należało, ażeby tak samo miasto Środa jak i obwód nekielski poszły za przykładem reszty powiatu i przyłożyły się równie hojnie do tej ofiary. Wynurzono życzenia, ażeby sieroty bez żadnej opieki, bez żadnego pielęgno­wania u nieczułych krewnych lub nielitościwych ludzi się znajdujące przenieść do Środy i urządzić dom ochrony w Środzie dla całego powiatu, na który już w r. 1845 zebrano fundusz także około 300 tal, lecz zdaje się koszt urządzenia i utrzymania domu ochrony jest tak ogromny, że przeniesie wszelkie możliwe środki pieniężne, któreby na ten cel zebrać można.

Nadwiślanin z 1866 r. w numerze 88 donosił:

Wedle zawołanego lekarza lipskiego, profesora dr. Bocka, cholera zasadza się na nagłym rozkładzie krwi i to w taki spo­sób, że wodne jej części wstępują naraz ze krwi do żołądka i kiszki odchodowej, a następnie tak womitami jak i stolcem od­chodzą. Płyn odchodzący ma barwę szarawą, podobną do wody ryżowej. Im dłużej trwa to wydalanie się wody ze krwi, tem gęstszą staje się pozostała krew i tem leniwiej biegnie po żyłach; wyrabianie się ciepła ustaje, nogi i ręre ziębną, sinieją, następują kurcze, a serce i puls biją coraz słabiej: nareszcie nie czuć już ich bicia, a na ostatek przychodzi śmierć. Przyczyny nagłego rozkładu krwi dotąd jeszcze nie docieczono, a i sztuka lekarska nieodkryła jeszcze środka za pomocą którego możnaby mu na­tychmiast zapobiedz.
Leczenie cholery jest dotąd, jak wiadomo, bardzo rozmaite, za żadnem wszakże nie przemawia skutek pewny. Racyonalnym prawdziwie, bo odpowiednim istocie choroby jest sposób leczenia następujący:
Kogo nawiedzi cholera, ten niechaj się natychmiast kładzie w łóżko, przykryje się należycie i ciepło, a następnie niechaj pije gorącą wodę w wielkiej ilości, aby jej dodać prędko i jak najwięcej do krwi, aby krew rozwolnić i płynniejszą uczynić. Jeżeli serce zaczęło już bić słabiej i wolniej, trzeba dla pobudze­nia go dodać do wody nieco jakiejkolwiek gorzałki, koniaku, rumu lub dobrego wina. Pić należy bezustannie. Dla zgaszenia uczu­cia wewnętrznego gorąca można raz po raz napić się trochę chło­dnego piwa lekkiego np. grodziskiego. Tak dzieje się, dopóki womity i dyarya nie ustaną, co wedle doświadczenia ustaje się w każdym razie, gdzie powyższego sposobu natychmiast użyto.
Niebezpieczeństwo teraz przecież jeszcze nie minęło. Wielu z cholery wyleczonych umiera pomimo to, jeżeli nie oddali się uryna, która się w czasie choroby nagromadziła. I tu trzeba pić dostateczną ilość gorącej wody, która łatwiej przenika naczynia nerek. Skoro chory może puszczać urynę, może być uważany za uratowanego. Zwracać przeto należy ponownie baczność, aby chory pił jak najwięcej gorącej wody i aby jej prędzej pić nie przestał, dopóki po ustaniu womitów i dyaryi uryna w znacznej ilości oddzielać się nie zacznie.
Zupełnemu osłabnieniu wyleczonych z cholery zapobiedz mo­żna najprędzej przez picie mocnego rosołu, pożywanie surowych jaj i dobrego mleka.
Najważniejszem jednakowoż jest jakeśmy już dawniej wspom­nieli, zabezpieczanie się z góry przed chorobą; w tej mierze przekonało dra. Bocka doświadczenie, iż nikt nie zapadł na cho­lerę, kto zaraz przy jej okazaniu się przywdziewał szeroki flane­lowy pas, i nosił go ciągle, a mianowicie nocą. Nikt z osób które nosiły taki pas, nie zapadł na cholerę; w ogóle nie zdarzyło mu się widzieć chorego, któryby był nosił pas taki. Pożywanie owocu dojrzałego uważa dr. Bock za dozwolone, wszakże jak zawsze z miarą; boć też w ogólności umiarkowanie jest matką zdrowia. Dr. Bock ostrzega każdego przed używaniem medycznych środ­ków wzdraźniających organizm.

Poznań, 21 lipca,

 Cholera wciąż jeszcze w mieście naszem pochłania ofiary. Chorych mnóstwo wielkie, których stan tem więcej pożałowania godzien, że daje się czuć brak lekarzy. Wojskowi bowiem lekarze z małemi wyjątkami są na placu boju; z cywilnych także znaczną liczbę powołano do wojennej służby lekarskiej. Tymczasem w mie­ście naszem, oprócz chorych na cholerę i inne choroby, znajduje się wielu rannych, którzy także potrzebują lekarskiej pomocy. Do­dajcie do tego, że wiele rodzin pozostaje niemal bez utrzymania z powodu, że osoby należące do wojska ściągniono do szeregów, dodajcie że na miasto nasze spada przedewszystkiem obowiązek dbać o pogorzelców w Żegrzu, dodajcie, że w Jeżycach jeszcze nie zapobieżono niedostatkowi, któremu w skutek niedawnego po­żaru mieszkańcy tej wioski ulegli, a będziecie mieli słaby obraz biedy i nędzy, jaką tu znosimy, na jaką tu patrzymy. — Z przy­jemnością wszelako przychodzi nam tu zakonstatować fakt, że mo­żniejsi obywatele miejscy nie przyglądają się bezczynnie cierpie­niom ubogich. Gotowość do ofiar jest wielka. Księża śpieszą z wielką gorliwością nie tylko z pociechą religijną, ale często i z pomocą lekarską. Mała liczba tutejszych lekarzy pracuje niestrudzenie. Nie­wiasty nasze nietylko zakonne, ale i świeckie, dają nowe świade­ctwo o poświęceniu, jakiego już nieraz dały dowody. Znam kup­ców, którzy pogorzelcom w Żegrzu ofiarowali znaczną ilość ryżu, soli i innych wiktuałów. Nie będę wam wymieniał nazwisk. Sądzę bowiem, iż osoby poświęcające się dla bliźnich nie czynią tego dla próżnego po gazetach rozgłosu, ale dla zaspokojenia własnego sumnienia. Wymieniając czyjekolwiek nazwisko, obawiałbym się, czy nie obrażę osoby, którą chciałbym pochwalić; a wymieniając jedne lub kilka, zaciągałbym dług względem osób nie wymienionych.

2016-05-20 / 00:13:12

Spis zmarłych na epidemię cholery, jaka panowała
w latach 1848 – 1852 r.

Źródłem poniższych spisów są zapisy w duplikatach ksiąg zmarłych poszczególnych parafii znajdujące się w zbiorach archiwalnych APP.

Parafia Bagrowo.

Rok 1849 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 8 października, ostatni z 6 listopada , w roku zapisano 28 zgonów).

1. Wiktoria Dopieralina l. 35, Bagrowo
2. Józef Szcześniak l. 8 Bagrowo
3. Michał Szcześniak l. 50, Bagrowo
4. Anna Kwaśkowiakowa? l. 90, Bagrowo
5. Jakub Kasprzak l. 50, Bagrowo
6. Apolonia Walczakowa l. 30, Bagrowo
7. Małgorzata Bergerowa l. 50, Bagrowo
8. Mikołaj Andrzejeski l. 33, Bagrowo
9. Małgorzata Tarantka l. 41, Bagrowo
10. Marcin Walczak l. 35, Bagrowo
11. Stanisław Grześkowiak l. 6, Bagrowo
12. Elżbieta Cholewianka l. 20, Bagrowo
13. Marianna Bergier l. 10, Bagrowo
14. Szymon Szczepański l. 38, Bagrowo
15. Kazimierz Kędziora l. 36, Bagrowo
16. Marianna Grześkowiakowa l. 69, Bagrowo

Rok 1852  – epidemii nie wystąpiła.

Parafia Czerlejno.

Rok 1848 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 7 grudnia, ostatni z 29 grudnia, ogółem w roku zapisano 79 zgonów).

1. Marianna Nowak l. 54, Węgierskie
2. Antonina Nowak l.11, Węgierskie
3. Katarzyna Michalska l. 68, Czerlejnko
4. Walenty Pindras l.4 i 10 mies, Węgierskie
5. Weronika Kierska l. 85, Węgierskie
6. Szymon Sikora l. 8, Węgierskie

W latach 1849 / 1851 nie odnotowano zgonów spowodowanych epidemia cholery.

Rok 1852 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 25 września, ostatni z 6 listopada, ogółem w roku 1852 zapisano  zgony) .

1. Józef Burkiewicz l. 60, Klony
2. Jakub Olszeski l.2, Czerlejno
3. Franciszka Woźniak l. 6, Trzek
4. Franciszek Jordan l. 60, Klony
5. Małgorzata Nowak l. 60, Czerlejno
6. Konstancja Szylikowska l. 70, Klony

Parafia Giecz.

Rok 1849 (w roku zapisano 37 zgonów).

1. Kazimierz Stachowiak l. 60, Orzeszkowo – 1 styczeń
2. Marianna Książkiewicz l. 65, Marianowo – 28 październik

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 5 września, ostatni z 10 listopada , w roku zapisano 72 zgony).

1. Agata Roszyk l. 42, Poświatne
2. Anna Jankowiak l. 70, Poświątne
3. Bartłomiej Kaydan l. 40, Poświątne
4. Mikołaj Książkiewicz l. 9, Szrapki
5. Jadwiga Rydzewska l. 30, Poświątne
6. Andrzej Kaydan l. 8, Poświątne
7. Magdalena Kaydan l. 30, Poswiatne
8. Katarzyna Kaydan l. 5, Poświątne
9. Józef Nowicki l. 21, Szrapki
10. Walenty Paluszyk l. 30, Szrapki
11. Małgorzata Kasprzak l. 3, Orzeszkowo
12. Marianna Olszańska l. 10, Orzeszkowo
13. Antonina Michalak l. 13, Poświątne
14. Jakub Biodrzecki l. 3, Orzeszkowo
15. Magdalena Cyraniak l. 30, Giecz
16. Teresa Drzazga l. 30, Giecz
17. Katarzyna Piechura l. 60, Giecz
18. Magdalena Drzazga l. 3, Giecz
19. Szymon Piechura l. 63, Giecz
20. Anna Drzazga l.3, Giecz
21. Anna Cyraniak l. 3, Giecz
22. Józefa Kwiatek l. 45, Giecz
23. Stanisław Szafran l. 10, Giecz
24. Józefa szafran l.8, Giecz
25. Andrzej Szafran l. 31, Giecz
26. Marianna Sobolewska l. 60, Giecz
27. Aleksander Jankowiak l. 70, Giecz
28. Agnieszka Pacyńska l. 12, Giecz
29. Jan Jankowiak l. 2, Giecz
30. Agnieszka Książkiwicz l. 30, Giecz
31. Antoni Delestowicz l. 15, Giecz
32. Zofia Pilaczyńska l. 60, Giecz
33. Michał Szafran l. 20, Giecz
34. Marcin Pacyński l. 75, Giecz
35. Wincenty Pacyński l. 39, Giecz
36. Jan Delestowicz l. 8, Giecz
37. Marianna Pacyńska l. 30, Giecz
38. Antoni Pilaczyński l. 20, Giecz

Parafia Grodziszczko.

Rok 1849 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 8 października, ostatni z 24 października , w roku zapisano 53 zgony).

1. Marianna Matuszak l. 65, Gablin
2. Jakub Kaźmierczak l. 38, Gablin
3. Antoni Różański l. 19, Gablin
4. Ludwik Kaczmarek l. 65, Gablin
5. Wawrzyn Wietrzyk l. 22, Gablin
6. Józefa Różańska l. 20, Gablin

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 3 września, ostatni z 2 października , w roku zapisano 48 zgonów).

1. Małgorzata Pawlak l. 45, Andrzejpole
2. Józef Piechowiak l. 24, Andrzejpole
3. Michał szafran l. 1, Borzejewo
4. Anna Łatka l. 3, Drzązgowo
5. Antonina Dobrowolska l. 58, Wysławice
6. Franciszka Łuczak l. 23, Drzązgowo
7. Jan Gracz l. 28, Wysławice

Parafia Gułtowy.

W latach 1848 / 1851 nie odnotowano zgonów spowodowanych epidemią cholery.

Rok 1852 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 28 sierpnia, ostatni z 5 listopada, ogółem w roku 1852 zapisano 25  zgonów).

1. Stanisław Lepczyk l. 26, Gułtowy
2. Feliks Staszeski l. 36, Gułtowy
3. Justyna Tomczak l. 58, Gułtowy
4. Kazimierz Strzyżewski l. 52, Gułtowy
5. Jadwiga Pagryzina l. 45, Gułtowy
6. Stefan Ratajczak l. 76, Gułtowy
7. Agnieszka Ratajczak l. 60, Gułtowy
8. Walenty Małecki l. 36, Sololniki Drzązgowskie
9. Tekla Szulczeska l. 48, Gułtowy
10. Jan Zboroski l. 48, Gułtowy
11. Feliks Morakoski l. 50, Gułtowy
12. Katarzyna Skrzypczak l. 15, Gułtowy
13. Agnieszka Rólniczak l. 36, Gułtowy
14. Franciszka Urbaniak l. 37, Gułtowy
15. Teresa Rólniczak l. 30, Gułtowy
16. Michał Borkoski l. 28, Gułtowy
17. Franciszek Korkoski l. 4, Gułtowy
18. Jan Borkoski l. 2, Gułtowy
19. Joanna Nijakoska l. 22, Gułtowy

Parafia Iwno

Rok 1848  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 20 października, ostatni z 28 grudnia, ogółem w roku zapisano 51 zgonów).

1. Kazimierz Wozniak l. 33, Iwno
2. Tomasz Jeryński l. 48, Iwno
3. Julian Binder l. 9, Iwno
4. Katarzyna Tomaszewska l. 40, Iwno
5. Jan Sternes l. 48, Iwno
6. Anna Binder l. 7, Iwno
7. Ludwik Binder l. 12, Iwno
8. Apolonia Sitoska ? l. 19, Iwno
9. Antoni Tomaszewski l. 2, Iwno
10. Józef Tomaszewski l. 46, Iwno

Rok 1849 – 1851  (nie odnotowano zgonów z podaniem jako przyczyny śmierci  „cholera”. Ogółem w 1849 r. zmarło 36 osób, w 1850 r. 33 osoby, w 1851 r. 30 osób).

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 05 września, ostatni z 7 listopada, ogółem w roku zapisano 81 zgonów).

1. Józefa Michalak l. 7, Iwno
2. Wojciech Jankowski l. 55, Chorzałki
3. Walenty Michalak l. 5, Chorzałki
4. Andrzej Pawlak l. 26, Wiktorowo
5. Antoni Paczkowski l. 5, Iwno
6. Marianna Koperska l.8, Chorzałki
7. Michalina Koperska l.8, Chorzałki
8. Andrzej Stroiński l. 34, Chorzałki
9. Marianna Kurczyńska l.2, Iwno
10. Katarzyna Kurczyńska l. 4, Iwno
11. Małgorzata Jerzewska l. 22, Chorzałki
12. Błażej Zimny l. 38, Iwno
13. Franciszek Jarecki l. 26, Iwno
14. Augustyn Przybylski l. 26, Iwno
15. Marcin Hałupka l. 31, Iwno
16. Agata Jarecka l. 55, Iwno
17. Jan Gołębiewski l. 29, Iwno
18. Michalina Pierczchalska l. 16, Iwno
19. Katarzyna Andrzejewska l. 2, Iwno
20. Józefa Podgorska l. 5, Iwno
21. Walenty Nowak l. 30, Iwno
22. Kacper Fronckowiak l. 1 i 6 m-cy, Iwno
23. Franciszek Mackowiak l. 38, Iwno
24. Marianna Jarecka l. 24, Iwno
25. Stanisław Krzywoszynski l. 18, Wiktorowo
26. Marianna Wawrzynowska l. 12, Wiktorowo
27. Katarzyna Zagorska l. 9, Wiktorowo
28. Katarzyna Kujawa l. 11, Wiktorowo
29. Katarzyna Fąckowiak l. 40 Iwno
30. Franciszka Krakowska l. 26, Iwno
31. Julianna Nowak l. 22, Iwno
32. Wojciech Goździeski l. 29, Wiktorowo

Parafia Kleszczewo.

Rok 1848/1849 nie odnotowano zgonów na epidemie cholery.

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 22 września, ostatni z 18 listopada , w roku zapisano 39 zgonów).

1. Magdalena Cieślinska l. 55, Kleszczewo
2. Antoni Cieśliński l. 22, Kleszczewo
3. Adam Piotrowski 9 mies., Kleszczewo
4. Barbara Nowicka l. 26, Kleszczewo
5. Regina Owczarzak l. 56, Kleszczewo
6. Marcin Ratajczak l. 2, Kleszczewo
7. Agnieszka Stachowiak l. 30 Kleszczewo
8. Antoni Małecki l. 46, Kleszczewo
9. Rozalia Kosmaczewska l. 53, Kleszczewo
10. Stanisław Chmielewski l.3, Kleszczewo
11. Józef Hałubka l. 56, Kleszczewo
12. Ludwik Beser l. 40, Kleszczewo
13. Marianna Skrzypczyńska l. 56, Kleszczewo
14. Zofia Zdaj l. 60, Kleszczewo
15. Marianna Florkowiak l. 23, Kleszczewo
16. Jan Nowak l. 1 i 1/2, Kleszczewo
17. Marianna Rozmiarek l.2, Kleszczewo
18. Antoni Nowak l. 40, Kleszczewo
19. Marianna Nowak l. 40, Kleszczewo
20. Jan Nowak s. Marianny l. 1 i 6 mis., Kleszczewo
21. Marianna Owczarzak l. 28, Kleszczewo
22. Wawrzyn Król l. 45, Kleszczewo
23. Katarzyna Owczarzak 8 dni, Kleszczewo
24. Andrzej Łabęcki l. 13, Kleszczewo

Parafia Kostrzyn.

Rok 1848 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 6 października, ostatni z 29 listopada, ogółem w roku zapisano 154 zgony) – indeksował Wojciech Lis.

1. Makary Snowacki, l. 30, Kostrzyn
2. Maciej Poturalski, l. 65, Kostrzyn
3. Marcjanna Jasińska, l. 11, Kostrzyn
4. Ignacy Wierzcholski, l. 57, Kostrzyn
5. Katarzyna Janicka z d. Ratajczak, l. 26, Kostrzyn
6. Bartłomiej Jasiński, l. 41, Kostrzyn
7. Antoni Jasiński, l. 4, Kostrzyn
8. Wincenty Luberski, l. 50, Kostrzyn
9. Wincenty Michałowski, l. 1 i 6 mies., Kostrzyn
10. Wiktor Rabierzyński, l. 3 i 6 mies., Kostrzyn
11. Magdalena Czacholska, l. 50, Kostrzyn
12. Ignacy Jakubowski, l. 40, Kostrzyn
13. Jan Jakubowski, l. 2 i 6 mies., Kostrzyn
14. Ludwika Wierzcholska z d. Krzymieniewicz, l. 43, Kostrzyn
15. Katarzyna Jasińska z d. Wolińska, l. 32, Kostrzyn
16. Wojciech Kawecki, l. 50, Kostrzyn
17. Maciej Westerski, l. 40, Kostrzyn
18. Antonina Wybieralska z d. Tomczak, l. 28, Kostrzyn
19. Antoni Markiewicz, l. 4, Kostrzyn
20. Tomasz Wierzcholski, l. 1, Kostrzyn
21. Kazimierz Jakubowski, l. 40, Kostrzyn
22. Rozalia Cieślewicz z d. Pagryzińska, l. 45, Kostrzyn
23. Marcjanna Cieślewicz, l. 2, Kostrzyn
24. Józefa Beyer z d. Zaremba, l. 34, Kostrzyn
25. Andrzej Zaremba, l. 12, Kostrzyn
26. Katarzyna Nowak, l. 4, Kostrzyn
27. Józefa Michałowska, l. 6, Kostrzyn
28. Antoni Kaczmarski, l. 2 i 6 mies., Kostrzyn
29. Franciszek Woźniak, l. 4, Kostrzyn
30. Marianna Centkowska z d. Studzińska, l. 47, Kostrzyn
31. Tomasz Wybieralski, l. 31, Kostrzyn
32. Janowa Kmiecina, l. 44, Kostrzyn
33. Stanisław Wysogorski, l. 28, Kostrzyn
34. Telesfor Cieśliński, l. 1 i 10 mies., Kostrzyn
35. Marcjanna Paszkiewicz z d. Bagroska, l. 50, Kostrzyn
36. Helena Woźniak z d. Bogacka, l. 38, Kostrzyn
37. Marianna Jakubowska, l. 4, Kostrzyn
38. Józef Beyer, l. 35, Kostrzyn
39. Kazimierz Paszek vel Paszkiewicz, l. 3, Kostrzyn
40. Andrzej Gałdyński, l. 3, Kostrzyn
41. Franciszek Pyzdrowski, l. 67, Kostrzyn
42. Jan May, l. 7, Kostrzyn
43. Petronela Markiewicz, l. 7, Kostrzyn
44. Agnieszka Malinowska z d. Wysogorska, l. 35, Kostrzyn
45. Sebastian Wiśniewski, l. 50, Kostrzyn
46. Jadwiga Marszałł vel Jurga vel Jurdzyńska z d. Daleszyńska, l. 50, Kostrzyn
47. Marcjanna Gałdyńska z d. Majewska, l. 25, Kostrzyn
48. Wawrzyniec Koczorowski, l. 26, Kostrzyn
49. Marcin Zajączek, l. 5, Kostrzyn
50. Marianna Zajączek z d. Tarczanka, l. 50, Kostrzyn
51. Maciej Stanikowski, l. 56, Kostrzyn
52. Wojciech Wiśniewski, l. 1 i 6 mies., Kostrzyn
53. Karolina Weidenhahn z d. Jabłońska, l. 58, Kostrzyn

Rok 1849 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 3 listopada, ostatni z 8 grudnia, ogółem w roku zapisano 86 zgonów) – indeksował Wojciech Lis.

1. Magdalena Sosińska z d. Urbańska, l. 23, Kostrzyn
2. Anna Szałamach z d. Florkowska, l. 30, Kostrzyn
3. Salomea Jasiecka, l. 18, Kostrzyn
4. Marianna Rogozianka vel Gawarecka, l. 70, Kostrzyn
5. Maciej Lasiewicz, l. 3, Kostrzyn
6. Franciszek Stefaniak alias Grochowski, l. 26, Kostrzyn
7. Aleksy Zajączek, l. 44, Kostrzyn
8. Barbara Urbaniak, l. 3, Kostrzyn
9. Franciszka Dzwikowska, l. 4, Kostrzyn

Rok 1850 – brak wpisów o zgonach z podaniem przyczyny – cholera.

Rok 1851 – brak wpisów o zgonach z podaniem przyczyny – cholera.

Rok 1852 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 13 września, ostatni z 23 listopada, ogółem w roku zapisano 164 zgony). – indeksował Wojciech Lis.

1. Marcin Hadziński, l. 16, Kostrzyn
2. Agnieszka Kapałczyńska, l. 64, Kostrzyn
3. Teofila Kalczyńska, 6 mies., Kostrzyn
4. Józefa Wierzcholska z d. Ruzchowska, l. 33, Kostrzyn
5. Józef Hadzinski, l. 7, Kostrzyn
6. Ludwik Suwalinski, l. 28, Kostrzyn
7. Jadwiga Rozwadowska, l. 30, Tarnowo
8. Apolonia Hańczka, l. 29, Kostrzyn
9. Antoni Jakubowski, l. 7 i 8 mies., Kostrzyn
10. Teofila Miklaszewska, l. 1 i 6 mies., Kostrzyn
11. Wacław Wroblewicz alias Malicki, l. 7, Kostrzyn
12. Antoni Dobrowolski, l. 27, Kostrzyn
13. Józef Gisczynski, l. 25, Kostrzyn
14. Wojciech Trąpczyński, l. 18, Kostrzyn
15. Jan Marszałkiewicz, l. 36, Kostrzyn
16. Marcjanna Wroblewiczowa z d. Malicka, l. 29, Kostrzyn
17. Seweryn Lewicki, l. 66, Kostrzyn
18. Marcjanna Cimierska, l. 62, Kostrzyn
19. Urszula Czajkowska, l. 13, Kostrzyn
20. Paweł Grzmiełowski alias Jankowski, l. 50, Kostrzyn
21. Pelagia Andrzejewska, 6 mies., Kostrzyn
22. Józef Andrzejewski, l. 3, Kostrzyn
23. Ludwika Wróblewska, l. 16, Kostrzyn
24. Wojciech Matysiak, l. 22, Kostrzyn
25. Apolonia Budzyńska z d. Jazdzewska, l. 50, Kostrzyn
26. Bogumiła Brykczyńska, l. 80, Janopol
27. Józef Banaszak, l. 28, Kostrzyn
28. Marianna Nawrocka, l. 15 i 6 mies., Kostrzyn
29. Antonina Nawrocka, l. 3 i 6 mies., Kostrzyn
30. Rozalia Hadzinska, l. 40, Kostrzyn
31. Prowidencja Szczygielska, l. 4, Kostrzyn
32. Michał Madalinski, l. 55, Kostrzyn
33. Walenty Kurowski, l. 45, Janopol
34. Agnieszka Andrzejewska, l. 38, Kostrzyn
35. Wiktoria Maciejewska, l. 4, Kostrzyn
36. Wincenty Wróblewski, l. 26, Kostrzyn
37. Mateusz Wiszniewski, l. 48, Kostrzyn
38. Wiktor Pohll, 9 mies., Kostrzyn
39. Marcin Czerniak, l. 70 i 3 mies., Kostrzyn
40. Wiktoria Polinar, l. 22, Janopol
41. Małgorzata Matuszewska, l. 24, Janopol
42. Józef Wysogorski, l. 5, Kostrzyn
43. Jan Biskupski, l. 10, Kostrzyn
44. Adam Maszerak, l. 2, Kostrzyn
45. Franciszek Pogorzelski, l. 74, Kostrzyn
46. Tomasz Nowak, l. 2, Kostrzyn
47. Salomea Sosinska, 9 mies., Kostrzyn
48. Marianna Rogowska, l. 3, Kostrzyn
49. Mateusz Sibilski, l. 30, Kostrzyn
50. Józefa Szczygielska, l. 8, Kostrzyn
51. Marianna Bukowska, l. 30, Janopol
52. Wojciech Biskupski, l. 47, Kostrzyn
53. Marcin Nowak, l. 5, Strumiany
54. Antonina Nowaczka z d. Tomkowiak, l. 22, Strumiany
55. Józef Urbański, l. 30, Kostrzyn
56. Salomea Sosinska z d. Gosciejewicz, l. 29, Kostrzyn
57. Kordula Dzieciuchowicz z d. Brykczynska, l. 30, Kostrzyn
58. Józefa Modrzejewska z d. Bartkowiak, l. 28, Kostrzyn
59. Wawrzyniec Modrzejewski, l. 4, Kostrzyn
60. Józef Ucieszynski, l. 24, Kostrzyn
61. Franciszek Szczygielski, 5 dni, Kostrzyn
62. Rozalia Jazdzewska, l. 26, Kostrzyn
63. Jan Majewski, l. 8, Kostrzyn
64. Walenty Gawarecki, l. 3, Kostrzyn
65. Marianna Tomkowiak, l. 16, Strumiany
66. Katarzyna Staniszewska, l. 5, Strumiany
67. Jakub Walczak, l. 14, Kostrzynskie Huby
68. Stanisław Koziorowski, l. 1 i 6 mies., Kostrzyn
69. Franciszka Sibilska, l. 50, Tarnowo
70. Barbara Izydorczak z d. Antkowiak, l. 30, Kostrzyn folwark
71. Walenty Andrzejewski, l. 28, Kostrzyn
72. Łucja Walkowiak z d. Bogolinska, l. 30, Kostrzyn
73. Małgorzata Dłuzewska z d. Sobczak, l. 35, Kostrzyn
74. Józef Januszewski, l. 70, Kostrzyn
75. Tomasz Staniszewski, l. 40, Strumiany
76. Antonina Krusczynska, l. 29, Kostrzyn
77. Jan Kurzawa, l. 28, Tarnowo
78. Marianna Walkowiak z d. Tomczak, l. 43, Tarnowo
79. Filipina Kujawska, l. 4, Kostrzyn
80. Wojciech Mazwa, l. 4, Strumiany
81. Józefa Kujawska, l. 8, Kostrzyn
82. Szczepan Zołądkiewicz, 1 mies. 12 dni, Kostrzyn
83. Michał Skowronski, 2 mies., Puszczykowo
84. Marianna Oborska, l. 62, Kostrzyn

Parafia Koszuty.

W parafii Koszuty w latach 1848 / 1852 nie odnotowano zgonów na epidemię cholery.

Parafia Krerowo.

Rok 1848  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 28 listopada, ostatni z 31 grudnia, ogółem w roku zapisano 32 zgony).

1. Józef Korcz l. ?, Krerowo
2. Grzegorz Madaliński l. 50, Markowice
3. Jan Korcz l. 9, Krerowo
4. Marianna Korcz l.2, Krerowo
5. Jan Baran l. 8, Markowice
6. Mikołaj Baran l.4, Markowice
7. Rozalia Beszerska l. 60, Markowice

Rok 1849 – jeden wpis zmarłego na cholerę

1. Ludwika Żołdakiewicz l. 4 , Markowice – 06.01.1849

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 9 września, ostatni z 28 października, ogółem w roku zapisano 93 zgony).

1. Urban Stachowiak l. 38, Zimin
2. Andrzej Janecki l. 60, Zimin
3. Regina Brodnieska l. 70, Krerowo
4. Józef Rak l. 33, Zimin
5. Szymon Pośledni l. 3, Zimin
6. Antonina Soboleska l. 29, Zimin
7. Antonina Korcz l. 56, Zimin
8. Cecylia Kulawiak l. 50, Zimin
9. Konstancja Bogusławska l. 23, Krerowo
10. Kazimierz Szukalski l. 60, Krerowo
11. Józef Janecki l. 19, Zimin
12. Marianna Kulawiak l. 70, Zimin
13. Wawrzyn Kulawiak l. 50, Zimin
14. Melchior Kulawiak l. 14, Zimin
15. Katarzyna Karlińska l. 30, Zimin
16. Franciszka Zandecka l. 3, Zimin
17. Franciszka Braciszewska l. 9, Zimin
18. Andrzej Korcz l. 5, Krerowo
19. Regina Korcz l. 40, Krerowo
20. Łukasz Korcz l. 60, Krerowo
21. Katarzyna Korcz l. 16, Krerowo
22. Petronela Rak l. 3, Zimin
23. Anastazja Kiszka l. 46, Krerowo
24. Antonina Krol l. 30, Krerowo
25. Filip Korcz l. 13, Zimin
26. Wojciech Korcz l. 14, Krerowo
27. Józefa Suderonoska l. 60, Krerowo
28. Jakub Wystraszewski l. 30, Krerowo
29. Jadwiga Dominas l. 40, Krerowo
30. Stanisław Kiszka l. 5, Krerowo
31. Szymon Kasperski l. 60, Krerowo
32. Franciszka Kasperska l. 24, Krerowo
33. Zofia Jankowiak l. 50, Krerowo
34. Rozalia Kużma l. 46, Krerowo
35. Jan Jankowiak l. 46, Krerowo
36. Franciszka Stachowiak l. 38, Krerowo
37. Magdalena Jankowiak l. 12, Krerowo
38. Walenty Jankowiak l. 6, Krerowo
39. Ignacy Jankowiak l. 8, Krerowo
40. Walenty Kasperski l. 28, Krerowo
41. Melchior Kasperski l. 19, Krerowo
42. Marianna Łażeska l. 65, Zimin
43. Maciej Krzyżaniak l. 13, Krerowo
44. Józef Socha l. 32, Krerowo
45. Franciszek Kinczowicz l. 4, Krerowo
46. Stanisław Jóźwiak l. 12, Krerowo
47. Józefa Jóźwiak l. 4., Krerowo
48. Ignacy Jankowiak l. 7, Krerowo

Parafia Mączniki.

Rok 1848 – brak wpisów o zmarłych na cholerę.

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 19 sierpnia, ostatni z 12 listopada, ogółem w roku zapisano 69 zgony).

1. Wojciech Lewandoski l. 45, Dębicz
2. Katarzyna Ratayszczakowa l. 45, Mączniki
3. Agnieszka Nawrocka l. 46, Mączniki
4. Katarzyna Jagielska l. 14, Dębicz
5. Wojciech Sarnowski l. 60, Mączniki
6. Andrzej Głowacki l. 63, Debicz
7. Maciej Soroczyński l. 70, Mączniki
8. Prakseda Górska l. 3, Janowo
9. Michał Lisiecki l. 35, Mączniki
10. Walenty Banaszak l. 50, Mączniki
11. Katarzyna Banaszak l. 37, Ulejno
12. Antoni Górski l. 8, Janowo
13. Marianna Kaczmarków l. 3, Mączniki
14. Katarzyna Mikołajczakowa l. 80, Tadeuszewo
15. Wawrzyn Frąckowiak l. 30, Ulejno
16. Michał Wojciechowski l. 32, Tadeuszewo
17. Mikołaj Nowak l. 50, Brzeziny
18. Wojciech Otocki l. 14, Dębicz
19. Michał Masliński l. 28, Dębicz
20. Elżbieta Gramzina l. 32, Mączniki
21. Marianna Lis l. 41, Ulejno

Parafia Mądre.

W parafii Mądre w latach 1848 / 1852 nie odnotowano zgonów na epidemię cholery.

Parafia Murzynowo Kościelne.

Rok 1848/1849 –  brak wpisów o zmarłych na cholerę.

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 9 września, ostatni z 21 grudnia, ogółem w roku zapisane 71 zgony).

1. Walenty Zgórecki l. 64, Murzynowo Koś.
2. Franciszka Walkowiak l. 26, Murzynowo Koś.
3. Walenty Miśkowiak l. 73, Tadeuszewo
4. Jakub Grześkowiak l. 19, Murzynowo Koś.
5. Marianna Bałażyk l. 8, Murzynowo Koś.
6. Agnieszka Bałażykowa l. 26, Murzynowo Koś.
7. Aleksander Kamiński l. 48, Murzynowo Koś.
8. Walenty Dułaczyński l. 56, Kopaszyce
9. Seweryna Dębińska l. 28, Murzynowo Koś.
10. Wojciech Michalak l. 20, Murzynowo Koś.
11. Józef Siwek l. 73, Murzynowo Koś.
12. Kacper Konieczny l. 14, Murzynowo Koś.
13. Jadwiga Urbanowicz l. 70, Murzynowo Koś.
14. Marianna Ławniczak l. 60, Murzynowo Koś,
15. Agnieszka Żubrowicz l. 42, Murzynowo Koś.
16. Katarzyna Bałażykowa l. 30, Murzynowo Koś.
17. Andrzej Krzyżański l. 3, Murzynowo Koś.
18. Marianna Warczyńska l. 29, Bukowylas
19. Jadwiga Wojcińska l. 69, Bukowylas
20. Michał Szwed l. 39, Murzynowo Koć.
21. Jan Bartczak l. 46
22. Jan Michalak l. 28, Bukowylas
23. Stanisław Barczak l. 87, Bukowylas

Rok 1853

1. Jan Szumigała l. 56, Bukowylas – 8 styczeń
2. Agnieszka Ciszewska l. 21, Bukowylas – 12 styczeń

Parafia Nekla.

W parafii  w latach 1848 / 1851 nie odnotowano zgonów na epidemię cholery.

Rok 1852 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 11 września, ostatni z 22 października , ogółem w roku 1852 zapisano 64  zgony).

1. Marcin Brzeziński l. 42, Chłapowskie Olędry
2. Katarzyna Karolczyk l. 60, Nekla
3. Antoni Rychtanoski l. 3, Nekla
4. Franciszka Kajdasz l. 30, Nekla
5. Mikołaj Smolarkiewicz 1 dz.,Nekla
6. Franciszek Kajdasz l.46, Nekla
7. Wawrzyn Kajdasz l. 2, Nekla
8. Wojciech Hyżewicz l. 70, Nekla
9. Franciszek Adamski l. 40, Nekla
10. Józef Połtorak l. 14, Nekla
11. Magdalena Woźniak l. 68, Nekla
12. Elżbieta Szafranska l. 52, Cyganek
13. Kazimierz Ratajczak l. 77, Rajmundowo
14. Marianna Kowalczyk l. 43, Nekla
15. Franciszka Tądrowska l. 7, Nekla
16. Kunegunda Kędzierska l. 45, Nekla
17. Andrzej Schin l. 32, Laski

Parafia Nietrzanowo.

Rok 1848 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 5 grudnia, ostatni z 24 grudnia, ogółem w roku zapisano 59 zgonów) – indeksował Wojciech Lis.

1. Marianna Dudziak, l. 60, Pierzchno
2. Marianna Grynia, l. 8, Olszewo
3. Łucja Głowacka, l. 40, Szlachcin
4. Wawrzyniec Michalak, l. 7, Szlachcin

Rok 1849 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 14 stycznia, ostatni z 18 października, ogółem w roku zapisano 104 zgony) – indeksował Wojciech Lis.

1. Walenty Kowaleski, l. 2 i 2 mies., Szlachcin
2. Józef Kowaleski, l. 38, Szlachcin
3. Magdalena Herrmann, 4 mies. 2 dni, Brodowo
4. Marianna Herrmann, l. 2 i 6 mies., Brodowo
5. Karol Nowicki, l. 59, Brodowo
6. Katarzyna Adryszeska, l. 6, Brodowo
7. Antoni Górny, l. 39, Brodowo
8. Antonina Górna, l. 5, Brodowo
9. Anastazja Nowicka, l. 20, Brodowo
10. Katarzyna Górna, l. 17, Brodowo
11. Katarzyna Górna z d. Przybył, l. 38, Brodowo
12. Walenty Sawiński, l. 36, Brodowo
13. Andrzej Makoski, l. 17 i 10 mies., Brodowo
14. Franciszka Olejniczak, 1 mies. 8 dni, Szlachcin
15. Jadwiga Kubiak, l. 60, Brodowo
16. Marianna Kubiak z d. Górna I v. Szczepaniak, l. 45, Brodowo
17. Józefa Olejniczak, 1 mies. 8 dni, Szlachcin

Rok 1850 – brak wpisów o zgonach z podaniem przyczyny – cholera.

Rok 1851 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 5 lipca, ostatni z 23 września, ogółem w roku zapisano 104 zgony). Liczne zapisy dotyczą osób zmarłych na szkarlatynę – indeksował Wojciech Lis.

1. Marianna Marcinionka, l. 1 ¼, Olszewo Kolonia
2. Szczepan Stankoski, 6 mies., Brodowo
3. Józef Konieczny, l. 2, Murzynowo Leśne
4. Mikołaj Pawłoski, l. 8, Miąskowo

Rok 1852 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 10 stycznia, ostatni z 20 listopada, ogółem w roku zapisano 150 zgonów) – indeksował Wojciech Lis.

1. Teofila Nowacka, l. 10, Antonin
2. Franciszek Olejniczak, l. 60, Szlachcin
3. Cecylia Olejniczak, l. 54, Szlachcin
4. Katarzyna Dykszak z d. Nowicka, l. 31, Szlachcin
5. Jan Antkowiak, l. 32, Szlachcin
6. Antoni Kujawa, l. 42, Szlachcin
7. Katarzyna Łuczak, l. 32, Szlachcin
8. Karol Olejniczak, l. 63, Szlachcin
9. Julianna Jasielska, l. 33, Szlachcin
10. Agata Norkiewicz, l. 30, Szlachcin
11. Franciszek Łuczak, l. 12, Szlachcin
12. Marianna Tobolska, l. 3, Szlachcin
13. Jakub Balcerzak, l. 36, Szlachcin
14. Antoni Balcerzak, 2 mies., Szlachcin
15. Marianna Kaczmarkiewicz, l. 58, Szlachcin
16. Michał Wędrowicz, l. 30, Szlachcin
17. Jan Michalski, l. 50, Szlachcin
18. Wojciech Młotek, l. 60, Miąskowo
19. Walenty Smolarek, l. 30, Szlachcin
20. Barbara Smolarek, l. 5, Szlachcin
21. Antoni Tobolski, l. 6, Szlachcin
22. Antoni Kujawa, l. 5, Szlachcin
23. Jadwiga Gielniak, l. 41, Szlachcin
24. Józefa N.N., l. 8, Brodowo
25. Jan Lesinski, l. 50, Szlachcin
26. Marianna Łuczak, l. 1 ½, Szlachcin
27. Katarzyna Stróżyk, l. 25, Szlachcin
28. Jan Puszkarek, l. 2, Szlachcin
29. Regina Kaminska, l. 38, Nietrzanowo
30. Andrzej Kujawa, l. 58, Szlachcin
31. Jadwiga Smolarek, l. 32, Szlachcin
32. Katarzyna Tórz, l. 60, Szlachcin
33. Szymon Szymkowiak, l. 38, Szlachcin
34. Antoni Torz, l. 75, Szlachcin
35. Tekla Kujawa, l. 46, Szlachcin
36. Marianna Serafiniak z d. Gajeska, l. 40, Szlachcin
37. Franciszek Swobodzinski, l. 46, Nietrzanowo
38. Wiktoria Swobodzinska, l. 44, Nietrzanowo
39. Ignacy Kaminski, 2 ½ mies., Nietrzanowo
40. Marianna Głowacka, l. 12, Nietrzanowo
41. Kazimierz Szczepaniak, l. 3 ½, Szlachcin
42. Jadwiga Michalska, l. 40, Szlachcin
43. Jan Michalski, l. 2 ½, Szlachcin
44. Barbara Antkowiak, l. 7, Szlachcin
45. Jan Olejniczak, l. 26, Szlachcin
46. Kasper Psyk, l. 40, Szlachcin
47. Marcin Michalak, l. 18, Szlachcin
48. Katarzyna Radziejeska, l. 70, Szlachcin
49. Walenty Nowicki, l. 6, Szlachcin
50. Wiktoria Ochocka, l. 17, Nietrzanowo
51. Franciszek Swędroski, l. 30, Szlachcin
52. Marianna Swędroska, l. 3 ½, Szlachcin
53. Franciszek Psyk, l. 3, Szlachcin
54. Katarzyna Rybicka, l. 35, Szlachcin
55. Katarzyna Dykrzak, l. 1 ½, Szlachcin
56. Franciszek Szczepaniak, l. 8, Brodowo
57. Józef Stróżyk, l. 28, Szlachcin
58. Jakub Antkowiak, l. 16, Szlachcin
59. Katarzyna Nowak, l. 8, Nietrzanowo
60. Rozalia Bodanoska, l. 60, Szlachcin
61. Marcin Puszkarek, l. 29, Szlachcin
62. Wojciech Szczepaniak, l. 42, Brodowo
63. Wawrzyniec Kamiński, l. 50, Nietrzanowo
64. Maciej Szurczak, l. 42, Nietrzanowo
65. Katarzyna Słabolepsza, l. 35, Nietrzanowo
66. Urszula Zajezierska, l. 48, Nietrzanowo
67. Apolonia Kubiak z d. Głowacka, l. 23, Olszewo Kolonia
68. Marianna Antkowiak, l. 47, Nietrzanowo
69. Dorota Nowak z d. Braciak, l. 40, Nietrzanowo
70. Konstancja Kaczmarek, l. 41, Nietrzanowo
71. Mateusz Woźniak, 2 mies., Nietrzanowo
72. Agnieszka Błaszyk, l. 84, Brodowo

Parafia Opatówko.

Rok 1848 – brak wpisów o zgonach z podaniem przyczyny – cholera.

Rok 1849 – brak wpisów o zgonach z podaniem przyczyny – cholera.

Rok 1850 – brak wpisów o zgonach z podaniem przyczyny – cholera.

Rok 1851 – brak wpisów o zgonach z podaniem przyczyny – cholera.

Rok 1852 – brak wpisów o zgonach z podaniem przyczyny – cholera.

Parafia Pobiedziska.

Rok 1848 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 10 stycznia, ostatni z 30 grudnia, ogółem w roku zapisano 149 zgonów) – indeksował Wojciech Lis.

1. Jakub Bulczyński, l. 68, Pobiedziska
2. Marcin Rakowicz, 10 dni, Pobiedziska
3. Jan Janiczak, l. 43, Grynhof (Zielona Wieś, dziś Pobiedziska-Letnisko)
4. Wawrzyniec Zieliński, l. 16, Pobiedziska

Rok 1849 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 7 stycznia, ostatni z 19 października, ogółem w roku zapisano 187 zgonów) – indeksował Wojciech Lis.

1. Adam Rurek, l. 16, Promno
2. Tekla Szwedłowska?, l. 33, Pobiedziska
3. Magdalena Szmidowicz, l. 14, Pobiedziska
4. Magdalena Bulczyńska z d. Kroszczyńska, l. 35, Pobiedziska
5. Marceli Bulczyński, l. 55, Pobiedziska
6. Teofila Bulczyńska, l. 21, Pobiedziska
7. Rozalia Laurentowska z d. Tryburska, l. 38, Pobiedziska
8. Paweł Słowikowski, l. 54, Pobiedziska
9. Pelagia Słowikowska, l. 3, Pobiedziska
10. Jadwiga Baczynska, l. 6, Pobiedziska
11. Tomasz Smidowicz, l. 67, Pobiedziska
12. Teresa Bolewicz z d. Dargiel, l. 27, Pobiedziska
13. Antoni Leśniewski, l. 10, Pobiedziska
14. Franciszek Chorchowski, 9 mies., Pobiedziska
15. Katarzyna Dargiel, l. 50, Pobiedziska
16. Paulina Sokołowska, l. 17, Pobiedziska
17. Stanisław Dobrzyński, l. 51, Pobiedziska
18. Marianna Marulewska, l. 71, Pobiedziska
19. Marianna Niedbalska I v. Biernacka, l. 35, Pobiedziska
20. Jan Maciejewski, l. 33, Polska Wieś
21. Franciszek Maciejewski, l. 42, Polska Wieś
22. Andrzej Dobrzynski, l. 50, Polska Wieś
23. Wiktoria Mędrzycka, l. 80, Polska Wieś
24. Apolonia Wojtkowiak z d. Strzelecka, l. 30, Polska Wieś
25. Andrzej Goliwąs, l. 24, Pobiedziska
26. Marianna Maciejewska z d. Swedłowska, l. 40, Polska Wieś
27. Marianna Imała z d. Maciejewska, l. 40, Polska Wieś
28. Władysław Bulczyński, l. 17, Pobiedziska
29. Marianna Brodnicka, l. 24, Pobiedziska
30. Regina Pacanowska, l. 63, Polska Wieś
31. Florentyna Damianowicz, l. 4, Pobiedziska
32. Jan Szymański, l. 26, Pobiedziska
33. Kunegunda Wichnowska, l. 6, Pobiedziska
34. Teresa Jazikowska, l. 57, Pobiedziska
35. Franciszek Piekarzewicz, l. 28, Pobiedziska
36. Anna Koszuta, l. 10, Pobiedziska
37. Antonina Maciejewska, l. 2 i 6 mies., Polska Wieś
38. Maciej Radliński, l. 74, Pobiedziska
39. Katarzyna Milk z d. Salerska I v. Schroder, l. 80, Pobiedziska
40. Wojciech Feldt alias Alberta, l. 46, Pobiedziska
41. Florentyna Bulczyńska, l. 11, Pobiedziska
42. Regina Urbanowicz I v. Kozłowska, l. 49, Pobiedziska
43. Wiktoria Skubiszyńska, l. 9, Pobiedziska
44. Walenty Woyciechowski, l. 60, Polska Wieś
45. Tomasz Makowiecki?, l. 44, Pobiedziska
46. Michalina Szymanska, 4 dni, Pobiedziska
47. Józefa Spornicka, l. 25, Pobiedziska
48. Józefa Oleyniczak, l. 12, Polska Wieś
49. Apolonia Oleyniczak, l. 6, Polska Wieś
50. Jakub Bulczyński, l. 8, Pobiedziska
51. Konstancja Bylska, l. 89, Pobiedziska
52. Marianna Stachecka, l. 60, Pobiedziska
53. Marcin Feld, l. 9, Pobiedziska
54. Regina Wesołowska I v. Krąkowska, l. 56, Polska Wieś
55. Wiktoria Szymańska, l. 34, Polska Wieś
56. Wiktoria Kwaśniewska, l. 45, Polska Wieś
57. Andrzej Polakiewicz, l. 26, Polska Wieś
58. Michał Spornicki, l. 6, Polska Wieś
59. Antoni Pieczynski, l. 33, Pobiedziska
60. Antoni Majewski, l. 53, Pobiedziska
61. Pelagia Stankiewicz, 1 mies. 14 dni, Pobiedziska
62. Józefat Bulczynski, l. 30, Pobiedziska
63. Katarzyna Skubiszyńska, l. 2 i 6 mies., Pobiedziska
64. Michalina Kwaśniewska, 12 dni, Pobiedziska
65. Marianna Joanna Besser z d. Glossmann, l. 30, Pobiedziska
66. Ignacy Niedbalski, 3 mies., Pobiedziska
67. Katarzyna Lisowska z d. Młodecka, l. 70, Pobiedziska
68. Tomasz Dobrzyński, l. 11, Polska Wieś
69. Ignacy Dobrzyński, l. 9, Polska Wieś

Rok 1850  (odnotowano dwa zgony na epidemię cholery)

1. Józef Wojciechowski l. 33, Pobiedziska – 01.01.1850
2. Antonina Wojciechowska l. 1, Pobiedziska – 10.01.1850

Rok 1851 – nie odnotowano przypadku zgonu na cholerę.

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 22 sierpnia, ostatni z 17 października, ogółem w roku zapisano 192 zgony).

1. Magdalena Sprnicka l. 52, Pobiedziska
2. Wincenty Tabat l. 18, Pobiedziska
3. Magdalena Landyszkowska l. 55, Pobiedziska
4. Marianna Pankowska l. 3, Pobiedziska
5. Paweł Nowakowski l. 33, Pobiedziska
6. Józef Sztengert l. 25, Pobiedziska
7. Justyna Żymałkowska l. 70, Pobiedziska
8. Kunegunda Krotkiewicz l. 32, Pobiedziska
9. Anna Preis l. 6, Borowki – Olędry
10. Piotr Zandrowicz l. 60, Pobiedziska
11. Regina Konieczna l. 50, Pobiedziska
12. Scholastyka Adamska l. 25, Pobiedziska
13. Anna Szymańska l. 23, Pobiedziska
14. Małgorzata Żymałkowska l. 54, Pobiedziska
15. Elżbieta Zandrowicz l. 60, Pobiedziska
16. Kacper Żymałkowski l.55, Pobiedziska
17. Karolina Peda l. 30, Pobiedziska
18. Leokadia z d. Brzeżańska Tuchołka, l. 35, Czachurki
19. Mikołaj Badurski l. 30, wikariusz pobiedziski
20. Józef Zandrowicz l. 50 Pobiedziska
21. Maciej Pomorski 7 mies., Pomarzanowice
22. Melchior Koszarek l. 42, Zielony Dwór
23. Katarzyna Rakowska l. 19, Promno
24. Józef Sliwiński l. 65, Pobiedziska
25. Machina Maciejewska l. 11, Pobiedziska
26. Marianna Gręplewska l. 5, Pobiedziska
27. Teofila Szymańska l. 15, Pobiedziska
28. Jadwiga Preis l. 4, Borowski – Olędry
29. Anna Szmidowicz l. 2, Pobiedziska
30. Anna Kruszczyńska l. 30, Pobiedziska
31. Michalina Szymańska l. 3, Pobiedziska
32. Jan Markiewicz 4 mies., Gołuń
33. Wincenty Landryszkowski l. 39. Pobiedziska
34. Jadwiga Dzikowska l. 65, Pobiedziska
35. Karol Landyszkowski l. 4, Pobiedziska
36. Franciszka Kantorska l. 2, Pobiedziska
37. Franciszek Gayisler l. 6, Pobiedziska
38. Marianna Wiśniewska l. 55, Pobiedziska
39. Leon Krotkiewicz l. 50, Pobiedziska
40. Marcin Pietraszewski l. 2, Polska Wieś
41. Michalina Kaszarek l.16, Zielona Wieś
42. Franciszka Pietraszewska 2 dni, Polska Wieś
43. Teofila Kurczewska l. 20, Pobiedziska
44. Katarzyna Młodecka l. 51, Pobiedziska
45. Józef Smidowicz l. 6, Pobiedziska
46. Domicela Landyszkowska l. 2, Pobiedziska
47. Teresa Gurbatska l. 62, Pobiedziska
48. Portaszkiewicz 0, Pobiedziska
49. Michalina Portaszkiewicz l. 30, Pobiedziska
50. Jan Gapiński l. 40, Pobiedziska
51. Andrzej Preiss l. 29, Polska Wieś
52. Michał Preiss l. 2, Polska Wieś
53. Marceli Dargiel l. 31, Pobiedziska
54. Jan Danilczak 4 mies., Pobiedziska
55. Tekla Polakiewicz l. 40, Pobiedziska
56. Barbara Pachurska l. 36, Gołuń
57. Walenty Gurbatk?? l. 60, Pobiedziska
58. Marcin Fabijański l. 55, Pobiedziska
59. Wiktoria Drachowska l. 43, Pobiedziska
60. Franciszek Pas l. 60, Pomarzanki
61. Regina Jaraczewska l. 56, Gołuń
62. Anna Stasińska l. 50, Pobiedziska
63. Józef Niedbalski l. 50, Pobiedziska
64. Anna Polakiewicz l. 18, Pobiedziska
65. Tomasz Joziołek al. Guziołek l. 30, Gołuń
66. Dominik Gupler 12 dni, Pobiedziska
67. Tadeusz Geisler l. 3, Pobiedziska
68. Hieronim Geisler 16 dni, Pobiedziska

Parafia Siedlec

Rok 1848 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 20 października, ostatni z 4 listopada, ogółem w roku zapisano 37 zgonów).

1. Jakub Przybylski l. 32, Siedlec
2. Jadwiga Krawczyk l. 65, Siedlec
3. Marianna Krawczyk l. 2, Siedlec
4. Anna Przybylska l. 7, Siedlec
5. Marianna Juszczak l. 69, Siedlec
6. Agnieszka Górska l. 12, Siedlec
7. Walenty Górniak l. 27, Siedlec
8. Jan Przybylski l. 7 i 6 m-cy, Siedlec
9. Szczepan Juszczyński l. 23, Siedlec
10. Bartłomiej Włodarczak l. 40, Siedlec
11. Teresa Juszczak l. 64?, Siedlec

 Rok 1849 – na zapisanych 18 zgonów w jednym przypadku podano cholerę jako przyczynę śmierci.

1. Szymon Jagielski l. 63, Siedlec

Rok 1850 – na zapisanych 21 zgonów w jednym przypadku podano cholerę jako przyczynę śmierci.

1. Antoni Sworacki l. 50, Siedlec

Rok 1851 – odnotowano 14 zgonów z innych przyczyn chorobowych niż cholera.

Rok 1852 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 30 września, ostatni z 30 listopada, ogółem w roku zapisano 34 zgonów).

1. Antoni Szymański l. 29, Siedlec
2. Rozalia Pogorzała l. 45, Siedlec
3. Szymon Andrzejewski l. 15, Siedlec
4. Agnieszka Czarnecka l. 45, Siedlec
5. Izydor Pogorzała l. 50, Siedlec
6. Wojciech Tomczak l. 7, Siedlec
7. Jan Andrzejewski l. 2 i 6 m-cy, Siedlec
8. Michał Konieczny 1 m-c, Siedlec
9. Wincenty Kąkol l. 7, Siedlec
10. Franciszek Ratajczak l. 23, Siedlec
11. Krystyna Halz l. 26, Siedlec
12. Łukasz Wrzeszcz l. 13, Siedlec
13. Agata Szczesniak l. 57, Siedlec
14. Marianna Waligora l. 27, Siedlec
15. Katarzyna Szczesniak l. 16, Siedlec
16. Marianna Szczesniak l. 16, Siedlec

Parafia Siekierki Wielkie

Rok 1848 – 1851 (nie odnotowano zgonów z podaniem jako przyczyny śmierci  „cholera”. Ogółem w 1848 r. zmarło 5 osób, 1849 r. zmarło 10 osób, w 1850 r. 15 osób, w 1851 r. 9 osób).

Rok 1852  (na 18 zgonów w trzech przypadkach podano cholerę jako przyczynę śmierci).

1. Marcin Kleparski 1 rok, Małe Siekierki
2. Katarzyna Kleparska l. 6, Małe Siekierki
3. Bronisława Antkowiak 1 rok, Małe Siekierki

Parafia Solec

Rok 1848  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 21 października, ostatni z 30 grudnia, ogółem w roku zapisano 87 zgonów).

1. Sebastian Juchura l. 25, Rogozko [Rogusko]
2. Tomasz Blaszak l. 6, Borowo
3. Marcin Laskiewicz l. 50, Rogozko
4. Walenty Kaczmarek l. 60, Krzykosy
5. Antoni Stempniak l.8, Młodzikowo
6. Agnieszka Lubawa l. 44, Krzykosy
7. Katarzyna Stempniak l. 4, Młodzikowo
8. Katarzyna Błaszak l. 10, Borowo
9. Wojciech Samela l. 28, Sulencin
10. Ignacy Kudlinski l. 40, Sulencin

 Rok 1849  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 22 lutego, ostatni z 27 września, ogółem w roku zapisano 80 zgonów).

1. Katarzyna Borecka l. 30, Młodzikowo Olędry
2. Franciszek Cypryan l. 50, Bronisław
3. Franciszek Zonkielewicz l. 25, Solec
4. Nikodem Malinowski l. 33, Rógozko
5. Katarzyna Boguszynska l. 8, Bronisław
6. Anastazja Krzyżaniak l. 36, Krzykosy
7. Agnieszka Piotrowska l. 50, Krzykosy

Rok 1850 i 1851 – nie odnotowano wpisów dot. zgonów, które spowodowałaby cholera.

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na „epidemię” [cholery] pochodzi z 02 sierpnia, ostatni z 09 października, ogółem w roku zapisano 230 zgonów).

1. Wojciech Był l. 50, Wittowo
2. Marianna Mizerka l. 36, Wittowo
3. Marianna Gabała 4 mies. Krzykosy
4. Mateusz Gabała l. 40, Wittowo
5. Magdalena Przybył l. 60, Wottowo
6. Wojciech Woytyś l. 6, Wittowo
7. Marianna Zarybka l. 60, Wittowo
8. Józef Staszak l. 60, Wittowo
9. Bartłomiej Adamkiewicz l. 24, Wittowo
10. Jan Krzyżaniak 3 mies., Bronisław
11. Mateusz Bórka l. 30, Wittowo
12. Józef Cieślak l. 60, Wittowo
13. Bartłomiej Woytyś l. 40, Wittowo
14. Józefa Bysiak l. 24, Ciołki
15. Jan Ławniczak l. 23, Wittowo
16. Marianna Staszak l. 70, Wittowo
17. Ewa Burczyk 2 dni, Wittowo
18. Filip Zambrzycki l. 32, Wittowo
19. Wawrzyn Grześkiewicz l. 15, Lubrze
20. Walenty Podrzycki l. 40, Sulencin
21. Andrzej Gabała l. 10, Wittowo
22. Marianna Antkowiak 1 rok, Wittowo
23. Jakub Ignaszak l. 3, Wittowo
24. Antoni Gabała l. 2, Wittowo
25. Marianna Bura l. 20, Wittowo
26. Stanisław Mizerka 5 mies., Wittowo
27. Mateusz Strzelczyk l. 80, Wittowo
28. Kazimierz Mizerka l. 30, Wittowo
29. Julianna Kowalska l. 19, Lubrze
30. Marianna Mańczak l. 2, Sulencin
31. Antoni Mańczak l. 12, Wittowo
32. Chryzostom Zawórski l. 40, Krzykosy
33. Katarzyna Surdyk l. 6, Wittowo
34. Franciszka Mizerka l. 70, Wittowo
35. Jan Gralla l. 40, Wittowo
36. Jan Gralla l. 3, Wittowo
37. Agnieszka Gabała l. 40, Wittowo
38. Marianna Psyk l. 50, Sulencin
39. Marianna (brak wpisu) l. 4, Ciołki
40. Marianna Szymańska l. 50, Holędry Sulenckie
41. Michał Stawski l. 7, Sulencin
42. Marianna Podrzycka l. 60, Sulencin
43. Franciszka (brak wpisu) l. 9, Krzykosy
44. Marianna Junczak 1 rok, Wittowo
45. Jakub Gabała l. 50, Wittowo
46. Wiktoria Franiak l. 3, Sulencin
47. Katarzyna c. Walentego i Marianny l. 3, Sulencin
48. Franciszka Nowaczyk l. 3, Sulencin
49. Agnieszka Nowaczyk 1 rok, Sulencin
50. Sebastian Surdyk l. 36, Wittowo
51. Ewa Cichóń l. 9, Wittowo
52. Marianna Lis l. 59, Sulencin
53. Marcin Książyk 3 mies., Młodzikowo
54. Marianna Furmanek l. 18, Krzykosy
55. Łucja Skrzypińska l. 50, Krzykosy
56. Regina Antkowiak l. 40, Krzykosy
57. Józefa Grześkowiak l. 24, Sulencin
58. Michał Lussa l. 3, Sulencin
59. Marianna Strzelczyk l. 50, Wittowo
60. bartłomiej Wojtyś 1 rok, Wittowo
61. Marianna Kozłoska l. 24, Krzykosy
62. dziecko Marianny i Walentego Kozłoskich – przy porodzie
63. Anna Pawłoska l. 28, Sulencin
64. Antoni Lis l. 32, Sulencin
65. Józef Ogryczak l. 50, Wittowo
66. Adam Antkowiak l. 80, Sulencin
67. Józef Grześkowiak l. 4, Sulencin
68. Marianna Wiatr l. 30, Sulencin
69. Tomasz Portalski l. 50, Sulencin
70. Marianna Ciesielska 4 dni, Baba
71. Katarzyna Górecka l. 70, Krzykosy
72. Barbara Marczak l. 51, Krzykosy
73. Antonina Marczak l. 18, Krzykosy
74. Wojciech Mrugas l. 35, Krzykosy,
75. Marcin Gosinski l. 40, Krzykosy
76. Walenty Michałoski l. 9, Holędry Sulenckie
77. Wawrzyn Karpiński l. 50, Sulencin
78. Wiktoria Franiuk l. 2, Sulencin
79. Bartłomiej Pietrzak l. 60, Krzykosy
80. Wawrzyn Zawitaj l. 30, Wittowo
81. Jadwiga Pietrzak l. 42, Krzykosy
82. Franciszka Manikoska l. 50, Sulencin
83. Franciszka Podrzycka 6 m-cy, Sulencin
84. Katarzyna Zawitaj 1 rok, Wittowo
85. Marcin Szajek l. 30, Krzykosy
86. Marcin Bartkowiak l. 8, Sulencin
87. Wawrzyn Pawłoski 1 rok, Sulencin
88. Bartłomiej Pietrzak l. 60, Krzykosy
89. Franciszka Gasinska l. 7, Krzykosy
90. Zofia Oleyniczak l. 50, Sulencin
91. Mateusz Kurczak l. 40, Wittowo
92. Franciszek Poch l. 2, Krzykosy
93. Sylwester Nowaczyk l. 40, Krzykosy
94. Antoni Wojtuś 3 mies., Wittowo
95. Łucja Jaszczak l. 35, Wittowo
96. Mikołaj Staszak l. 22, Wittowo
97. Chryzostom Marciniak l. 6, Krzykosy
98. Petronela Simionek l. 55, Krzykosy
99. Walenty Zawórski l. 34, Krzykosy
100. Regina Pietrzak l. 60, Krzykosy
101. Jan Mrugas l. 2, Krzykosy
102. Marianna Zawórska l. 44, Krzykosy
103. Marcin Markiewicz l. 3, Krzykosy
104. Marianna Markiewicz l. 40, Krzykosy
105. Chryzostom Surdyk l. 31, Wittowo
106. Marcin Mrugas l. 32, Krzykosy
107. Franciszka Sawicka l. 36, Krzykosy
108. Wawrzyn Sawicki 1 m-c i 14 dni, Krzykosy
109. Małgorzata Nowak l. 40, Sulencin
110. Stanisław Molinski l. 26, Sulencin
111. Marianna Poch l. 24, Krzykosy
112. Chryzostom Zawórski 1 rok, Krzykosy
113. Marcin Jankoski l. 29, Krzykosy
114. Jan Perzyński l. 99, Krzykosy
115. Małgorzata Perzyńska l. 59, Krzykosy
116. Elżbieta Molińska l. 77, Sulencin
117. Marianna Wiatr l. 30, Sulencin
118. Anna Furmanek l. 54, Krzykosy
119. Piotr Furmanek l. 30, Krzykosy
120. Agnieszka Furmanek 1 rok, Krzykosy
121. Rozalia Kamieńska 7 dni, Kokczynow
122. Andrzej Mnich l. 27, Młodzikowo
123. Józefa Dominiak l. 62, Bronisław
124. Rozalia Gałązka l. 30, Sulencin
125. Magdalena Galejska 2 mies. 14 dni, Rogusko
126. Marianna Bórka l. 80, Wittowo
127. Walenty Gajewski 3 mies., Wittowo
128. Mateusz Moliński l. 64, Sulencin
129. Józef Pietrzak 1 rok, Krzykosy
130. Wojciech Prusak 1 rok, Krzykosy
131. Walenty Matuszak l. 46, Krzykosy
132. Wojciech Kawalerczak l. 3, Lubrze
133. Agnieszka Gałązka l. 30, Sulencin
134. Rozalia Trzaska 1 dzień, Rogusko
135. Stanisław Baranowski l. 2, Kokczynowo
136. Szymon Szymański l. 60, Holędry Sulenckie
137. Marianna Ratayczak l. 50, Młodzikowo
138. Marianna Surdyk l. 40, Wittowo
139. Jadwiga Skiera l. 2, Młodzikowo
140. Wiktoria Kujawa l. 60, Ciołki
141. Marcin Lewandoski l. 60, Bronisław
142. Stanisław Dzierzawczyk l. 27, Bronisław
143. Franciszka Gałązka 9 mies., Sulencin

 Parafia Śnieciska

Rok 1848 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 03 grudnia, ostatni z 30 grudnia, ogółem zapisano w roku 36 zgonów).

1. Mateusz Dziedzic l. 60, Śnieciska
2. Wawrzyn Konieczny l. 4 i 6 m-cy, Śnieciska
3. Marcin Nowak l. 4, Polwica

Rok 1849 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 01 stycznia, ostatni z 7 października, ogółem w roku zapisano 49 zgonów).

1. Wojciech Konieczny l. 31, Śnieciska
2. Wojciech Tomkowiak l. 62, Śnieciska
3. Antoni Narożny l. 63, Polwica
4. Michał Tomkowiak l. 9, Śnieciska
5. Helena Konieczna l. 70, Śnieciska
6. Bartłomiej Organiściak l. 46, Jaszkowo
7. Anna Walkowiak l. 26, Śnieciska
8. Wiktoria Kulasik l. 10, Jaszkowo
9. Zofia Zimna l. 65, Śnieciska
10. Wincenty Laskoski l. 58, Śnieciska
11. Marianna Mikołajczak l. 42, Jaszkowo
12. Rozalia Smigaj l. 68, Winna
13. Walenty Mikołajczak l. 11, Jaszkowo
14. Cecylia Jankowiak 2 voto Skubik l. 19, Jaszkowo
15. Franciszka Stachowiak l. 3, Śnieciska
16. Katarzyna Michalak l. 7, Śnieciska
17. Andrzej Michalak l. 48, Śnieciska
18. Wiktoria Strugarek l. 38, Jaszkowo
19. Małgorzata Antkowiak l. 16, Jaszkowo
20. Franciszek Smordoski l. 6, Jaszkowo
21. Jan Smordoski l. 4, Jaszkowo
22. Józef Smordoski l. 35, Jaszkowo
23. Katarzyna Bąk l. 38, Jaszkowo

Rok 1850 i 1851 – brak wpisów z podaniem cholery jako przyczyny zgonu. Sporo wpisów, gdzie podano jako przyczynę dyzenterię.

Rok 1852 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 24 października, ostatni z 09 listopada, ogółem w roku zapisano 39 zgonów).

1. Agnieszka Szydłowska l. 56, Polwica
2. Małgorzata Wojtusiak l. 35, Polwica
3. Mikołaj Ratajczak l. 60, Polwica
4. Mateusz Wojtus l. 70, Polwica
5. Piotr Cwojdzinski l. 54, Polwica
6. Marcin Ostroski l. 7, Polwica
7. Tomasz Łobza l.8 Polwica

Parafia Środa.

Rok 1848 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 18 października, ostatni z 30 grudnia ogółem w roku zapisanych jest  251 zgonów).

1. Jan Kruczyński l. 30, Środa
2. Michalina Ladwich 9 mies., Środa
3. Kacper Pospieszalski l. 46, Środa
4. Aleksander Kosicki l. 33, Środa
5. Brygida Szaradoska l. 6, Środa
6. Marianna Dymland l. 27, Środa
7. Jakub Kleczewski 3 mies., Środa
8. Franciszka Paprzycka l. 40, Środa
9. Faustyna Sabiniewicz l. 65, Środa
10. Tomasz Janiszewski l. 47, Środa
11. Marianna Buda l. 35, Środa
12. Franciszek Jaskolski l. 50, Środa
13. Józef Hellman l. 44, Środa
14. Jakub Napieralski l. 50, Jarosławiec
15. Wojciech Orlik l. 50, Kijewo
16. Pelagia Serkoska l. 3, Środa
17. Marcin Pośledni l. 18, Środa
18. Katarzyna Szaradoska l. 45, Środa
19. Paulina Szaradoska l. 17, Środa
20. Karol Smorawiński l. 46, Środa
21. Wawrzyn Maciejewski l. 9, Środa
22. Michał Pospieszalski l. 8, Środa
23. Łucja Tomaszewska l. 31, Środa
24. Zuzanna Krygier l. 25, Środa
25. Franciszek Ulatoski l. 2, Środa
26. Jadwiga Fenrych l. 21, Środa
27. Marianna Nowicka l. 9, Środa
28. Jakub Siwinski l. 44, Środa
29. Leon Szaradowski l. 50, Środa
30. Weronika Rakoska l. 24, Środa
31. Walenty Mrozik l. 40, Środa
32. Franciszek Borowiak l. 10, Źrenica
33. Katarzyna Kapczyńska l. 15, Środa
34. Stanisław Gośliński l. 25, Środa
35. Petronela Walkowiak l. 40, Środa
36. Michał Waraczewski l. 30, Środa
37. Teodor Libecki l. 32, Środa
38. Nepomucena Raszke l. 62, Środa
39. Stanisław Raszke l. 5, Środa
40. Andrzej Śpiewak l. 42, Środa
41. Marianna Mielcarzak l. 42, Środa
42. Józef Siciński l. 30, Środa
43. Józef Pacholski l. 24, Środa
44. Walenty Fabernacki l. 28, Środa
45. Agnieszka Jankiewicz l. 28, Środa
46. Ksawery Smorawiński l.7, Środa
47. Roman Teyrych l. 15, Środa
48. Maksymilian Teyrych l. 34, Środa
49. Domicela Wojciechowska l. 8, Środa
50. Wojciech Błaszak l. 40, Środa
51. Cecylia Wojciechowska l. 10, Środa
52. Stanisław Pospieszalski 1 mieś,Środa
53. Wojciech Antkowiak l. 2 i 6 mies., Środa
54. Anna Janksch 3 1/2 , Źrenica
55. Nikodem Teyrych l. 8, Środa
56. Katarzyna Sikorska l. 50, Środa
57. Mateusz Rannos l.?, Środa
58. Wawrzyn Grelus l 3, Środa
59. Apolonia Napieralaka l. 55, Środa
60. Andrzej Witkoski l. 1 1/2, Środa
61. Ludwik Ernart l. 17, Środa
62. Marianna Grelus l. 7, Środa
63. Domicela Żołnierkiewicz l. 2, Środa
64. Weronika Nowicka l. 14, Środa
65. Katarzyna Manicka l. 50, Środa
66. Tekla Kajdasz l. 32, Środa
67. Maciej Leporoski l. 19, Środa
68. Tomasz Janiszewski l. 20, Środa
69. Michalina Orlik l. 11, Kijewo
70. Franciszka Janiszewska l. 4, Środa
71. Tomasz Kajdasz l. 12, Środa
72. Jakub Grześkowiak l. 70, Henrykowo
73. Katarzyna Antkowiak l. 35, Środa
74. Apolonia Rybicka l. 67, Środa
75. Stanisław Pieczyński l. 6 1/2, Środa
76. Emilia Kostanecka l. 22, Słupia
77. Maria Hachuła l. 2 1/2, Środa
78. Jadwiga Orlik l. 42, Kijewo
79. Piotr Metelski l. 45, Kijewo

Rok 1849 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 1 stycznia, ostatni z 9 listopada, ogółem w roku zapisanych jest 266 zgonów).

1. Cecylia Zmysłowska 2 mies., Środa
2. Marianna Nowak l. 30, Żabikowo –
3. Wincenty Preiss l. 3 1/2, Środa
4. Kacper Krajeski l. 33, Środa
5. Augustyna Kubacka l. 17, Kijewo
6. Józef Pospieszalski l. 5 1/2, Środa
7. Andrzej Pieścicki l. 50, Źrenica
8. Wojciech Kromolski l. 55, Kijewo
9. Antonina Goźdź l. 36, Środa
10. Augustyna Nowicka l. 40, Środa
11. Franciszek Goźdź l. 36, Środa
12. Cecylia Zimna l. 37, Środa
13. Helena Kryszak l. 40, Środa
14. Jan Bogulski l. 50, Środa
15. Anna Grzybowska l. 6, Słupia
16. Gabriel Grams l. 28, Środa
17. Franciszka Słomowicz l. 40, Środa
18. Prakseda Słomowicz l. 6, Środa
19. Teofil Niemczeski l. 25, Środa
20. Parianna Piotroska l. 40, Kijewo
21. Barbara Bolewicz l. 2, Środa
22. Nepomucen Krygier l. 18, Środa
23. Roman Tybiszewski l. 26, Środa
24. Franciszka Mytkoska l. 28, Romanowo
25. Antonina Przybył l.36 , Kijewo
26. Katarzyna Latoś l. 60, Środa
27. Bartłomiej Kordziński l. 38, Środa
28. Agnieszka Stareszek l. 2 1/2, Środa
29. Sebastian Hawoz, Jarosławiec
30. Franciszek Skwarski l. 27, Środa
31. Wincenty Krzyżaniak l. 33, Romanowo
32. Marianna Korcz l. 50, Kijewo
33. Mateusz Frankoski l. 65, Środa
34. Józef Goździewski l. 24, Środa
35. Walenty Kaczmarek l. 35, Romanowo
36. Roman Bessert l. 5, Środa
37. Nepomucena Nowak l. 3, Romanowo
38. Józefa Nowak l. 1, Romanowo
39. Michalina Osińska l. 28, Kijewo
40. Rozalia Moberg l. 40, Kijewo
41. Wojciech Kaczmarek l. 90, Kijewo
42. Tomasz Jabłoński l. 80, Włostowo
43. Paulina Olbińska l. 5, Środa
44. Antonina Masłowska l. 2, Środa
45. Franciszka Maćkowiak l. 39, Zielniki
46. Piotr Somka l. 53, Zielniki
47. Antonina Jarłoszyk l. 4, Słupia
48. Marianna Stasik l. 27, Słupia
49. Katarzyna Kabacka l. 60, Słupia
50. wawrzyn Wiśniewski l. 30, Słupia
51. Agnieszka Bodzieszak l. 32, Annopole
52. Franciszek Bodzieszyk l. 3, Annpole
53. Agnieszka Nowaczyk l. 19, Słupia
54. Marianna Białecka l. 4, Słupia
55. Marianna Skibińska l. 45, Słupia
56. Katarzyna Bodzieszyk l. 60, Słupia
57. Michał Zieliński l. 8, Słupia
58. Wincenty Dopierała l. 60, Słupia
59. Agnieszka Knopak l. 43, Słupia
60. Urszula Sterczyńska l. 60, Słupia
61. Marianna Małecka l. 60, Słupia
62. Cecylia Nowaczyk l. 40, Słupia
63. Marianna Bodzieszyk 2 mies., Słupia
64. Walenty Nowaczyk l. 15, Słupia
65. Jan Zieliński l. 40, Słupia
66. Rozalia Zielińska l. 2, Słupia
67. Marianna Skibińska l. 6 1/2, Słupia
68. Marcin Siemka l. 4, Zielniki
69. Bartłomiej Nowak l. 70, Słupia
70. Katarzyna Małachowska l. 4, Słupia
71. Nikodem Domagała l. 33, Słupia
72. Mikołaj Małachowski l. 2, Słupia
73. Wojciech Zieliński l. 14, Słupia
74. Jadwiga – wdowa l. 47, Słupia
75. Józef Kędziara l. 39, Babin
76. Marcin Musiela l. 6, Słupia
77. Barbara Kałecka l. 68, Babin
78. Jadwiga Marcinkoska l. 60, Słupia
79. Michał Harembski l. 70, Słupia
80. Marianna Kajdaniak l. 4, Słupia
81. Marianna Tomczeska l. 60, Podgaj

Rok 1850 – brak wpisów o zgonach z podaniem przyczyny – cholera.

Ciekawostka.

W roku 1850 w księdze zgonów znajduje się kolejno pięć zapisów informujących i zgonach pięciu osób zatrutych grzybami. Była to rodzina ze wsi Romanowo, a  zmarli wówczas:
Jan Roszyk, lat 7, syn Tomasza i Cecylii – 28 września
Józef Roszyk, l. 2, syn Tomasza i Cecylii – 29 września
Franciszka Roszyk, l. 4, córka Tomasza i Cecylii – 29 września
Cecylia Roszyk, l. 28, żona Tomasza – 29 września
Tomasz Roszyk, l. 35, – 30 września

Rok 1851 – brak wpisów o zgonach z podaniem przyczyny – cholera.

Rok 1852 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 29 sierpnia, ostatni z 12 grudnia, ogółem w roku zapisano 253 zgony).

1. Marianna Jankiewicz l. 77, Środa
2. Ignacy Gąsiorowski Kowalczyk l. 23, Środa
3. Apolinary Mrozik 3 mies., Środa
4. Jadwiga Mrozik l. 3, Środa
5. Mateusz Maciejewski l. 44, Środa
6. Franciszka Jakś l. 40, Środa
7. Józefa Dylikowska l. 32, Środa
8. Józef Bąkosiewicz l. 68, Środa
9. Agnieszka Ryll l. 45, Środa
10. Balbina Bessert l. 28, Środa
11. Ewa Markiewicz l. 32, Pławce
12. Łukasz Stanisławski l. 55, Pławce
13. Walenty Goździewicz l. 38, Środa
14. Wawrzyn Kobyliński l. 33, Środa
15. Antonina Botchae l. 19, Środa
16. Marianna Wojciechowska l. 2, Środa
17. Marianna Janicka l. ?, Środa
18. Stanisław Filozof l. 7, Środa
19. Paulina Bentkoska l. 28, Środa
20. Wanda Najgrakoska l. 1, Środa
21. Andrzej Bojanowicz l. 25, Środa
22. Pelagia Różańska l. 1, Środa
23. Władysław Marski l. 43, Środa
24. Walenty Liberski l. 3,Środa
25. Agnieszka Wilkanowicz l. 40, Środa
26. Joanna Bothe l. 17, Środa
27. Nepomucen Jachowski l. 2, Środa
28. Marianna Śliwińska l. 50, Środa
29. Katarzyna Rożyk l. 17, Kijewo
30. Józef Rychlicki l. 63, Środa
31. Apolonia Gniotczyk l. 18, Środa
32. Teofila Maciejewska l. 6, Środa
33. Hipolit Paliszeski l. 17, Środa
34. Andrzej Kasprzyk l. 27, Środa
35. Apolinary Niemierkiewicz l. 5, Środa
36. Agnes Burczyński l. 5, Strzeszki
37. Michał Burczyński l. 1, Strzeszki
38. Marcin Łuczak l.9, Pławce
39. Marcin Włodarczyk l. 32, Środa
40. Wawrzyn Andrzejewski l. 12, Zdziechowice
41. Antoni Przybylski l. 50, Zdziechowice
42. Michał Pawlak l. 13, Zdziechowice
43. Bartłomiej Bartkoski l. 34, Zdziechowice
44. Jadwiga Bartkoska l. 29, Zdziechowice
45. Piotr Bartkoski l. 1. Zdziechowice
46. Antonina Bartkoska l. 4, Zdziechowice
47. Marcin Nowak l. 29, Zdziechowice
48. Marianna Nawrocka l. 60, Zdziechowice
49. Magdalena Dudzińska l. 40, Zdziechowice
50. Mikołaj Lis l. 32, Zdziechowice
51. Marianna Lis l. 29, Zdziechowice
52. Michalina Gramza l. 14, Zdziechowice
53. Marcianna Woźniak l. 14, Zdziechowice
54. Petronela Ronińska l. 52, Zdziechowice
55. Jadwiga Ignaszak l. 52, Zdziechowice
56. Jakub Matuszak l. 15, Zdziechowice
57. Wojciech Chojnacki l. 30, Zdziechowice
58. Maciej Bentlewicz l. 56, Zdziechowice
59. Stanisław Bentlewicz l. 15, Zdziechowice
60. Wojciech Marciniak l. 25, Środa
61. Walenty Konieczny l. 47, Środa
62. Elżbieta Buch l. 36, Środa
63. Wincenty Buch l. 44, Środa
64. Józef Buch l. 13, Środa
65. Teofil Kulikoski l. 26, Środa
66. Weronika Dankoska l. 50, Środa
67. Franciszek Banaszak l. 18, Środa
68. Ludwik Witkowski l. 7, Środa
69. Katarzyna Kowalska l.50, Środa
70. Maria Kozak l. 4, Środa
71. Antonina Piechocka l. 6, Środa
72. Rozalia Surdyk l. 52, Włostowo
73. Wawrzyn Kamiński 3 dni, Jarosławiec
74. Maciej Statkiewicz l. 80, Środa
75. Katarzyna Szałaga l. 40, Środa
76. Katarzyna Surdyk l. 19, Włostowo
77. Jan Rynarzewski l. 35, Włostowo
78. Władysław sabiniewicz l. 2, Środa
79. Julianna Surdyk l. 50, Włostowo
80. Józef Janicki l. 2, Środa
81. Wojciech Pietrzak l. 2, sroda
82. Nepomucena Pieczyńska l. 13, Środa
83. Michał Pieczyński l. 19, Środa
84. Leonard Wróblewski l. 60, Włostowo
85. Mateusz Sobota l. 55, Włostowo
86. Katarzyna Wierska l. 3, Środa
87. Antonina Piotroska l. 1, Kijewo
88. Marcin Giełda l. 1, Zielniki
89. Bartłomiej Skiera l. 56, Środa
90. Bartłomiej Kąkoleski l. 30, Włostowo
91. Michał Oporoski l. 43, Środa
92. Jakub Cichy l. 50, Pętkowo
93. Małgorzata Lis l. 70, Włostowo
94. Magdalena Jarmuż l. 7, Pętkowo
95. Regina Sobota l. 60, Pętkowo

Parafia Targowa Górka.

Rok 1848 (w roku zapisano 75 zgonów – 1 na cholerę ?).

1. Antoni Radkieski l. 82, Dzierżnica – zm. 8.11.1848

Rok 1850 (w roku zapisano 40 zgonów w tym 2 na cholerę).

1. Wojciech Błaszczyk 4 mies., Targowagórka
2. Stanisław Szafran 3 mies., Targowagórka

Rok 1851 (zapisano 41 zgonów, brak wpisów z podaniem jako przyczyny – cholera).

1852 r. (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 17 października, ostatni z 14 grudnia, ogółem w roku są zapisane 92 zgony.)

1. Piotr Kujawa l. 60, Targowagórka
2. Andrzej Bartkowiak l. 38, Targowagórka
3. Wojciech Dorecki l. 36, Mystki
4. Katarzyna Gajewska l. 70, Stępocin
5. Katarzyna Bartylak l. 21, Stępocin
6. Józef Owczarzak l. 62, Targowagórka
7. Walenty Misiewicz l. 1. Targowagórka
8. Antoni Dropik l. 54, Targowagórka
9. Jan Misiewicz l. 30, Targowagórka
10. Nepomucena Misiewicz l. 40, Targowagórka
11. Magdalena Piechowiak l. 30, Targowagórka
12. Marcin Misiewicz l. 11, Targowagórka
13. Agnieszka Jaworska l. 43, Targowagórka
14. Marianna Lewendowska l. 7, Targowagórka

Parafia Tulce

Rok 1848 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 18 listopada, ostatni z 23 grudnia, ogółem w roku zapisano 42 zgonów).

1. Marianna Kasperska l. 40, Srodka
2. Tomasz Piątek l. 52, Tulce
3. Jadwiga Kurczeska l. 26, Zerniki
4. Cecylia Krolikoska l. 37, Srodka
5. Katarzyna Przybylska l. 6, Srodka
6. Wojciech Nowicki l. 6, Srodka
7. Mateusz Baranoski l. 61, Srodka
8. Michał Michalak l. 50, Srodka
9. Jan Derling l. 14, Gądki
10. Walenty Drzewiecki l. 27, Robakowo

Rok 1849  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 17 sierpnia, ostatni z dnia 5 września, ogółem w roku zapisano 54 zgonów).

1. Mateusz Piochowiak l. 47, Robakowo
2. Jan Piochowiak l. 4, Robakowo
3. Katarzyna Rybarczyk 10 m-cy, Robakowo
4. Jadwiga Mikołajczak l. 28, Robakowo

Rok 1850 i 1851 – nie odnotowano zgonów z podaniem cholery jako przyczyny śmierci.

Rok 1852 (Zgony na cholerę zapisano jako „epidemia”, pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 01 września, ostatni z dnia 03 października, ogółem w roku zapisano 72 zgony).

1. Petronela Dusza l. 31, Zerniki
2. Jadwiga Kościelniak l. 28, Zerniki
3. Wawrzyn Dusza l. 2, Zerniki
4. Ignacy Fludra l. 63, Tulce
5. Marcin Chałupka l. 60, Krzyżowniki
6. Szymon Bielak l. 50, Bylin
7. Marianna Rozwadoska l. 59, Bylin
8. Wawrzyn Gielniak l. 32, Tulce
9. Wojciech Rozwadoski l. 60, Bylin
10. Jakub Szwajkoski l. 40, Krzyżowniki

Parafia Uzarzewo

Rok 1848 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 25 października, ostatni z dnia 16 listopada, ogółem w roku zapisano 43 zgonów).

1. Jakub Andrzejewski l. 29, Uzarzewo
2. Regina Andrzejewska l. 36, Uzarzewo
3. Jan Michalak l. 48, Uzarzewo
4. Katarzyna (brak wpisu) l. 74, Uzarzewo
5. Szczepan Dropik l. 5, Uzarzewo
6. Stanisław Dropik l. 5, Uzarzewo

Rok 1849  (w miesiącu październiku odnotowano trzy zgony z podaniem cholery jako przyczyny śmierci)

1. Józefa Taberska l. 8, Janikowo
2. Magdalena Dobinska l. 28, Hollinderki
3. Józefa Dobinska l. 29, Uzarzewo

 Rok 1850 i 1851 nie odnotowano zgonów na cholerę.

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 08 września, ostatni z dnia  1 października, ogółem w roku zapisano 46 zgonów).

1. Maria Maichrzak l. 38, Uzarzewo
2. Agnieszka Mizerska 6 m-cy, Sarbinowo
3. Piotr Czyż l. 43, Swiecinek
4. Michał Piątkowski l. 2, Biskupice
5. Franciszek Kijak 1 m-c i 14 dni, Sarbinowo
6. Andrzej Nowak l. 30, Uzarzewo
7. Gromacka l. 19, Uzarzewo
8. Józefa Klug l. 12, Jankowo

 Parafia Węglewo

 Rok 1848  – nie zapisano zgonów, których przyczyną byłaby cholera.

Rok 1849 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 3 sierpnia , ostatni z dnia  6 grudnia, ogółem w roku zapisano 36 zgonów).

 

1. Katarzyna Gramse l. 60, Lenna góra
2. Wojciech Rydlewski l. 32, Lenna góra
3. Barbara Rydlewska l. 63, Lenna góra
4. Kacper Sołecki l. 40, Moraczewo
5. Marianna Kotecka l. 32, Lenna góra
6. Walenty Jankiewicz l. 53, Rybitwy
7. Józef Jankiewicz l.8, Rybitwy
8. Katarzyna Jankiewicz l. 48, Rybitwy
9. Michał Krzyżaniak . 18, Rybitwy
10. Michał Bartoszkiewicz l. 30, Węglewo
11. Jakub Ozmiński l. 4, Węglewo
12. Piotr Nowaczyk l. 64, Węglewo
13. Agnieszka Ozmińska 9 mies., Węglewo
14. Michał Jankowski l. 20, Węglewo
15. Szymon Adamski l. 50, Padarze

 

 

Rok 1850 i 1851  – nie zapisano zgonów, których przyczyną byłaby cholera.

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 6 października , ostatni z dnia  7 listopada, ogółem w roku zapisano 36 zgonów).

1. Marianna Ulatowska l. 40, Gwiazdowo
2. Ignacy Ratoski l. 44, Gwiazdowo
3. Anna Maćkowiak l. 26, Gwiazdowo
4. Katarzyna Mackowiak l. 6 i 8 mies., Gwiazdowo
5. Franciszek Jerszewski l. 46, Gwiazdowo
6. Szczepan Handrzewiak l. 45, Gwiazdowo
7. Agnieszka Brodzicka l. 40, Gwiazdowo
8. Katarzyna Florkoska l. 30, Gwiazdowo
9. Marianna Lubonska l. 32, Gwiazdowo
10. Marianna Strojna l. 80, Gwiazdowo
11. Wiktoria Wrzesińska l. 10, Gwiazdowo
12. Wojciech Handrzewiak l. 2, Gwiazdowo
13. Agnieszka Wrzesińska l. 30, Gwiazdowo
14. Katarzyna Klonowska l. 32, Gwiazdowo
15. Jan Kwasniewski l. 4, Węglewo
16. Michał Grzeszkowiak l. 26, Latalice

Parafia Winnagóra

Rok 1848 – na podstawie wpisów trudno ocenić faktyczną liczbę osób zmarło na cholerę a to dlatego, że najpierw pojawiają się 52 wpisy w których jako przyczynę zgonu zapisano „desynteria” ( od dn. 01.07. do 05.11.). Następnie znajduje sie w księdze 12 zapisów zmarłych na cholerę w dniach od 12.12. do 31.12. 1948 r. Ogółem w 1848 r. zmarły 124 osoby, dla porównania w 1847 odnotowano 54 zgony. Ta ponad stu procentowa zwyżka śmiertelności pozwala domniemywać, że zgony zapisane jako „morbo dysenteria” dotyczą również śmierci na cholerę, stąd w poniższej indeksacji wyjątkowo uwzględniono zmarłych gdzie podano za przyczynę „dysenteria” i „cholera”.

Dysenteria – dotknęła w przeważającej liczbie dzieci.

1. Walenty Ciesielski 1 rok i 6 mies., Starkówiec
2. Anna Kowalewska 1 rok i 6 mies., Winnagóra
3. Józef Krakowski 1 rok i 3 mies., Winnagóra
4. Marcin Olendrowicz 1 rok, Pałczyn
5. Antoni Pawlak l. 5 i 6 mies., Pałczyn
6. Jadwiga Piotrowska l. 24, Winnagóra
7. Maria Cierpiszewska 3 dni, Starkówiec
8. Wiktoria Durczak 1 rok i 6 mies., Winnagóra
9. Wawrzyn barski l. 2, Pałczyn
10. Franciszek Zalewski l. 11, Białe Piątkowo
11. Walenty Kaźmierczak l. 2, Pustułka
12. Maria Gruber l. 6, Pałczyn
13. Katarzyna Cynarzewska l. 8, Chudzice
14. Tomasz Borowski l. 2, Winnagóra
15. Maria Musielak nata Walczak l. 30, Winnagóra
16. Antoni Grobelny 14 mies., Brzezie
17. Maria Walczak 14 dni, Winnagóra
18. Walenty Siler l. 3, Pałczyn
19. Józefa Smolarek 14 dni, Pałczyn
20. Jakub Błaszak 1 rok, Pałczyn
21. Andrzej Slosarczyk l. 60, Rumiejki Szlacheckie
22. Piotr Wiśniewski 2 mies., Pałczyn
23. Maria Woźniak 14 dni, Czarne Piątkowo
24. Antoni Pachocki 6 m-cy, Chudzice
25. Jan Kubiak l. 3, Chudzice
26. Józefa Barczak 6 m-cy, Ołaczewo
27. Teodor Rogalski 4 m-ce, Rumiejki Kościelne
28. Maria Smolarek 2 m-ce, Pałczyn
29. Józef Połtyn 6 m-cy, Winnagóra
30. Maria Wróblewska 2 m-ce, Białe Piątkowo
31. Hipolit Bałażyk 6 m-cy, Pałczyn
32. Józef Chlebowski 6 m-cy, Pałczyn
33. Magdalena Matczak l. 4, Rumiejki Kościelne
34. Józefa Jarzyna l. 17, Winnagóra
35. Franciszka Barczak 9 m-cy, Brzezie
36. Maria Błaszyk 1 rok i 6 m-cy, Pałczyn
37. Michał Reformat 1 rok, Rumiejki Szlacheckie
38. Roman Skwarski 1 rok, Rumiejki Szlacheckie
39. Józefa Dzwoniarska l. 3, Pałczyn
40. Jan Barczak l. 54, Brzezie
41. Maria Kaczmarek l. 2 i 6 mies., Rumiejki Szlacheckie
42. Szczepan Głowacki 9 m-cy, Winnagóra
43. Marcin Jóżwiak l. 21, Tadeuszewo
44. Maria Paprzycka l. 80, Białe Piątkowo
45. Maria Reformat nata Drapik l. 36, Brzezie
46. Michalina Jakóbczak 1 mies. i 8 dni, Czarne Piątkowo
47. Andrzej Frąckowiak l. 86, Ołaczewo
48. Maria Mendelak l. 11, Winnagóra
49. Wawrzyn Jakubczak l. 2, Starkówiec
50. Maria Jakóbczak al. Rój l. 56, Czarne Piątkowo
51. Maria Olejniczak 3 m-ce, Pałczyn
52. Jadwiga Kaczorowska l. 60, Rumiejki Szlacheckie

Cholera.

1. Małgorzata Matelska l. 3, Tadeuszewo
2. Julianna Kotecka l. 46, Pałczyn
3. Marcin Chlebowski l. 28, Pałczyn
4. Maria Kasprzak nata Grabowska l. 36, Pałczyn
5. Kazimierz Chlebowski l. 65, Pałczyn
6. Maria Chlebowska l. 10, Pałczyn
7. Maria Olendrowicz l. 3, Pałczyn
8. Walenty Grabowski l. 54, Pałczyn
9. Michał Piczwajda 4 m-ce, Pałczyn
10. Michał Wawrzyniak l. 2, Winnagóra
11. Michał Sroka 1 rok, Brzezie
12. Maciej Szumigała l. 60, Tadeuszewo

Rok 1849 – brak wpisów z podaniem przyczyny zgonu – cholera.

Ciekawostka:
Ostatni wpis w 1849 r. mówi o tragicznej śmierci dwudziestoletniej dziewczyny.
„Dnia 25 grudnia, Pałczyn, Barbara Skopek alias Tylska, lat 20, służebnica, w okrutny sposób zamordowana. Z poświadczenia sądowego.”

Rok 1850 i 1851 – brak wpisów z podaniem przyczyny zgonu – cholera.

Rok 1852 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z dnia 23 sierpnia , ostatni z dnia 07 listopada,  ogółem w roku zapisano 236 zgonów).

1. Franciszka Matuszewska l. 5, Pałczyn
2. Marianna Dzwoniarek l. 39, Pałczyn
3. Jakub Dzwoniarek l. 52, Pałczyn
4. Marianna Błaszyk l. 2 i 6 m-cy, Pałczyn
5. Marianna Orzechowska l. 62, Pałczyn
6. Agata Zbieczyńska l. 53, Czarne Piątkowo
7. Michał Kaczmarek l. 26, Pałczyn
8. Jan Słomian l. 66, Winnagóra
9. Andrzej Zbieracz l. 17, Pałczyn
10. Mikołaj Zbieczyński l. 56, Czarne Piątkowo
11. Małgorzata Binieszczak l. 26, Pałczyn
12. Ignacy Słomian l. 37, Winnagóra
13. Michał Woźniak l. 34, Czarne Piątkowo
14. Marianna Zbieracz l. 34, Pałczyn
15. Katarzyna Jakóbczak l. 31, Czarne Piątkowo
16. Agnieszka Woźniak 9 m-cy, Czarne Piątkowo
17. Katarzyna Piotrowska alias Merdas l. 36, Białe Piątkowo
18. Petronela Zbieracz l. 57, Pałczyn
19. Sebastian Lalka l. 36, Czarne Piątkowo
20. Małgorzata Woźniak l. 2 i 3 m-ce, Czarne Piątkowo
21. Konstancja Nowak l. 24, Pałczyn
22. Rozalia Nowak l. 67, Pałczyn
23. Walenty Nowak l. 31, Pałczyn
24. Anna Kubiak l. 79, Pałczyn
25. Andrzej Wiśniewski l. 17, Pałczyn
26. Marianna Wiśniewska l. 39, Pałczyn
27. Szymon Dziubała l. 26, Białe Piątkowo
28. Agnieszka Bartczak l. 28, Winnagóra
29. Katarzyna Jakóbczak l. 3 i 2 m-ce, Czarne Piątkowo
30. nomen cognomen ignota l. 6, Czarne Piątkowo
31. Mikołaj Dominiak l. 46, Białe Piątkowo
32. Tomasz Madaj l. 24, Winnagóra
33. Andrzej Grobelniak l. 36, Pałczynek
34. Apolonia Mikulska l. 71, Czarne Piątkowo
35. Szymon Stachowiak l. 32, Białe Piątkowo
36. Michał Sobczak l. 49, Białe Piątkowo
37. Józef Michalak l. 36, Pałczyn
38. Franciszek Jakóbczak l. 11, Czarne Piątkowo
39. Konstancja Tomczak l. 54, Białe Piątkowo
40. Jadwiga Nowaczyk l. 36, Białe Piątkowo
41. noworodek, syn Jadwigi i Łukasza Nowaczyków, Białe Piątkowo
42. Józef Matuszak l. 27, Białe Piątkowo
43. Jan Nowakowski l. 42, Pałczyn
44. Kazimierz Kmieciak l. 13, Czarne Piątkowo
45. Franciszka Modrowska l. 41, Białe Piątkowo
46. Jan Modrowski l. 2 i 3 m-ce, Białe Piątkowo
47. Tekla Jakóbczak l. 32, Czarne Piątkowo
48. Kazimierz Jechura l. 22, Białe Piątkowo
49. Błażej Zaremba l. 26, Białe Piątkowo
50. Antonina Grobelniak l. 34, Pałczynek
51. Andrzej Mikulski l. 69, Czarne Piątkowo
52. Walenty Skrzypczak l. 76, Pałczyn
53. Antonina Skrzypczak l. 7, Pałczyn
54. Marianna Skrzypczak l. 11, Pałczyn
55. Józef Szałagiewicz l. 39, Pałczyn
56. Walenty Hyży l. 36, Pałczyn
57. Katarzyna Dzwoniarska l. 13, Pałczyn
58. Marianna Nowak l. 4 i 3 m-ce, Białe Piątkowo
59. Antonina Budasz pr.voto Kołtuniak l. 42, Białe Piątkowo
60. Marianna Wiatr l. 21, Czarne Piątkowo
61. Jakub Mikulski l. 38, Czarne Piątkowo
62. Elżbieta Głowczewska l. 33, Czarne Piątkowo
63. Barbara Połtyn l. 34, Winnagóra
64. Józefa Kmieciak l. 8, Czarne Piątkowo
65. Katarzyna Kmieciak 1 rok i 6 m-cy, Czarne Piątkowo
66. Marianna Kmieciak l. 10, Czarne Piątkowo
67. Weronika Mańkowska l. 5, Czarne Piątkowo
68. Józef Jakóbczak l. 39, Czarne Piątkowo
69. Wojciech Sroka l. 46, Pałczyn
70. Jakub Nowak l. 41, Białe Piątkowo
71. narodzona córka Marianny Olejniczak, Pałczyn
72. Antonina Bulewicz l. 5 i 9 m-cy, Pałczyn
73. Kacper Nowaczyk l. 9, Białe Piątkowo
74. Józefa Hoffmann l. 34, Białe Piątkowo
75. Wiktoria Kmieciak l. 39, Czarne Piątkowo
76. Antoni Krokowski l. 63, Białe Piątkowo
77. Elżbieta Drzewiecka l. 52, Winnagóra
78. Zofia Bartkowiak l. 58, Białe Piątkowo
79. Antoni Dopierała l. 2 i 3 m-ce, Białe Piątkowo
80. Wojciech Szafrański l. 26, Białe Piątkowo
81. Marianna Woźniak l. 68, Białe Piątkowo
82. Marianna Tomczak l. 14, Białe Piątkowo
83. Szymon Hoffmann l. 41, Białe Piątkowo
84. Marianna Paczkowska l. 9 i 6 mies., Białe Piątkowo
85. Kazimierz Paczkowski l. 3, Białe Piątkowo
86. Franciszka Paczkowska l. 46, Białe Piątkowo
87. Kacper Szuch alias Cukier l. 26, Białe Piątkowo
88. Teresa Szałagiewicz l. 31, Pałczyn
89. Marianna Banaszak 1 rok i 1 m-c, Tadeuszewo
90. Marianna Andrzejewska l. 58, Czarne Piątkowo
91. Marianna Marciniak l. 53, Winnagóra
92. Jadwiga Świerczyńska l. 54, Białe Piątkowo
93. Filip Windrach [?] l. 56, Winnagóra
94. Andrzej Zaworski l. 63, Winnagóra
95. Józef Drzewiecki l. 49, Winnagóra
96. Marianna Szałagiewicz 1 rok i 7 m-cy, Pałczyn
97. Michał Połtyn l. 36, Winnagóra
98. Wojciech Antkowiak l. 62, Brzezie
99. Franciszka Modrowska l. 73, Białe Piątkowo
100. Marianna Klarkiewicz 9 m-cy, Winnagóra
101. Michalina Klarkiewicz l. 5 i 3 m-ce, Winnagóra
102. Małgorzata Dopierała l. 63, Białe Piątkowo
103. Jan Klarkiewicz l. 36, Winnagóra
104. Franciszek brak wpisu 17, Czarne Piątkowo
105. Franciszek Cierpiszewski l. 36, Starkówiec
106. Grzegorz Tomczak l. 46, Białe Piątkowo
107. Franciszka Olejniczak l. 39, Białe Piątkowo
108. Katarzyna Kasprzak l. 2 i 10 m-cy, Winnagóra
109. Agnieszka Bartylak l. 68, Winnagóra
110. Magdalena Nowaczyk l. 9 i 3 m-ce, Białe Piątkowo
111. Konstancja Klarkiewicz l. 10 i 6 m-cy, Winnagóra
112. Marianna Frąckowiak l. 63, Brzezie
113. Walenty Przysiuda l. 11, Białe Piątkowo
114. Ludwik Sobczak l. 43, Winnagóra
115. Jakub Olejniczak l. 43, Białe Piątkowo
116. Marianna Śliwińska l. 43, Winnagóra
117. Walenty Modrowski l. 34, Białe Piątkowo
118. Małgorzata Kmieciak l. 32, Czarne Piątkowo
119. Marianna Przytulska l. 36, Winnagóra
120. Walenty Łukaszewski 1 m-c i 21 dni, Czarne Piątkowo
121. Marianna Stachowska l. 39, Białe Piątkowo
122. Franciszek Antkowiak l. 71, Czarne Piątkowo
123. Zofia Modrowska 3 m-ce, Białe Piątkowo
124. Józef Böhm l. 27, Winnagóra
125. Józef Kujawa l. 65, Winnagóra
126. Magdalena Sobczak l. 47, Winnagóra
127. Mateusz Matczak l. 47, Rumiejki Kościelne
128. Jan Misiewicz l. 33, Winnagóra
129. Karol Misiewicz l. 41, Winnagóra
130. Jakub Kaczmarek l. 53, Winnagóra
131. Wawrzyn Skrzypiński l. 39, Winnagóra
132. Apolonia Antkowiak l. 24, Czarne Piątkowo
133. Wawrzyn Matuszak l. 34, Winnagóra
134. Katarzyna Połtyn l. 48, Winnagóra
135. Józef Antkowiak l. 31, Winnagóra
136. Tomasz Śmiłowski l. 25, Winnagóra
137. Kazimierz Głowacki l. 22, Winnagóra
138. Antonina Kasprzak l. 26, Winnagóra
139. Franciszek Matczak l. 19, Rumiejki Kościelne
140. Marianna Śmiłowska l. 22, Winnagóra
141. Marianna Komińczak l. 43, Winnagóra
142. Wiktoria Walczak l. 2, Winnagóra
143. Michał Olejniczak alias Kaczmarek l. 17, Rumiejki Kościelne
144. Ludwika Górzyńska l. 8, Winnagóra
145. Marcin Stróżyk 1/4 h, Rumiejki Kościelne
146. Antonina Słomian l. 4 i 5 m-cy, Winnagóra
147. Wojciech Adamczewski l. 58, Rumiejki Kościelne
148. Ewa Łapińska l. 75, Rumiejki Kościelne
149. Magdalena I voto Bartczak II voto Urbaniak l. 71, Rumiejki Kościelne
150. Tomasz Bartczak l. 10 i 3 m-ce, Rumiejki Kościelne
151. Małgorzata Zakrzewska l. 58, Rumiejki Kościelne

Parafia Wronczyn

Rok 1848 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 19 października, ostatni z 4 listopada, ogółem w roku zapisano 74 zgonów).

 

1. Wojciech Królikowski l. 41, Wronczyn
2. Magdalena Bobrakoska l. 8, Wronczyn
3. Anna Bobrakowska l. 6, Wronczyn
4. Jan Bobrakowski l. 45, Wronczyn
5. Jadwiga Bobrakowska 30, Wronczyn
6. Marianna Jankiewicz l. 40, Wronczyn

Rok 1849 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 27 czerwca , ostatni z 4 września, ogółem w roku zapisano 54 zgonów).

1. Marcin Antkowiak l. 50, Kowalskie
2. Jakub Wiśniewski l. 40, Bednary
3. Ewa Garczyńska l. 26, Bednary
4. Antoni Gorecki l. 60, Bednary
5. Michał Januszkiewicz 6 m-cy, Bednary
6. Gertruda Kaźmierczak l. 65, Bednary
7. Anna Kubińska l. 60, Bednary

Rok 1850 i 1851 – nie zapisano zgonów spowodowanych epidemią cholery.

Rok 1852 (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 07 października , ostatni z 21 grudnia, ogółem w roku zapisano 101 zgonów).

1. Antonina Piechocka l. 15, Złotniki
2. Antonina Adamczewska l. 60, Złotniki
3. Kacper Rybicki l. 70, Złotniki
4. Anna Adamczewska l.17, Złotniki
5. Franciszek Rydlewski 11 dni, Złotniki
6. Marcin Borowicz l. 10, Złotniki
7. Helena Piechocka l. 33, Złotniki
8. Marcin Rybicki l. 17, Złotniki
9. Walenty Grajewski l. 4, Złotniki
10. Józef Nowakowski 9 m-cy, Złotniki
11. Mikołaj Wiśniewski l. 46, Złotniki
12. Agnieszka Osuch l. 38, Złotniki
13. Marcin Osuch l. 5, Złotniki
14. Elzbieta Kościuszka l. 60, Łagiewniki
15. Agnieszka Rybicka l. 70, Złotniki
16. Józef Kobyliński 1 rok i 6 m-cy, Złotniki
17. Apolonia Rydlewska l. 34, Złotniki
18. Michał Rydlewski l. 3, Złotniki
19. Maciej Tomczak l. 32, Złotniki
20. Michał Fraszewski l. 54, Stęszewko
21. Józef Nowacki, brak wieku, Złotniki
22. Marianna Wisniewska l. 40, Złotniki
23. Antoni Mruk, brak wieku, Złotniki
24. Marcin Konicki l. 5, Kowalskie
25. Teodora Markiewicz l. 5, Kowalskie
26. Ignacy Skoczyński l. 70, Kowalskie
27. Weronika Hanziwniak ? l. 16, Kowalskie
28. Barbara Stachowska l. 10, Kowalskie
29. Jan Szubrowicz l. 15, Kowalskie
30. Marcin Szubrowicz l. 18, Kowalskie
31. Petronela Szubrowicz l. 7, Kowalskie
32. Piotr Szubrowicz l. 7, Kowalskie
33. Roman Markiewicz l. 14, Kowalskie
34. Adam Gnarowski l. 35, Bugay
35. Józef Skoczyński l. 60, Kowalskie
36. Marianna Gorecka l. 60, Kowalskie
37. Franciszka de Kubasiewicz Gnarowska l. 30, Bugay

 

Parafia Zaniemyśl

Rok 1848  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 4 listopada, ostatni z 15 grudnia, ogółem w roku zapisano 145 zgonów).

 

1. Teresa de Kowalaki Wichłacz l. 56, Mała Kępa
2. Marianna Kuraszka l. 56, Dąbrowa
3. Bartłomiej bartoszak l. 2, Brzostek
4. Regina Kozłowska l. 62, Brzostek

Rok 1849  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 30 sierpnia, ostatni z 25 listopada, ogółem w roku zapisano 131 zgonów).

1. Marianna Krawalska l. 40, Zaniemyśl
2. Michał Burzyński l. 29, Kaleje
3. Michał Jarzyna l. 25, Luboniec
4. Wojciech Jarzyna l. 11, Luboniec
5. Marianna Krzyżaniakowa l. 48, Luboniec
6. Petronela Maćkowiakowa l. 60, Zaniemyśl
7. Marianna Wujkowa l. 70, Holl. Zwolskie
8. Nepomucena Zaiączanka l. 11, Luboniec
9. Jan Maćkowiak l. 65, Luboniec

Rok 1850 i 1851  – w metrykaliach parafialnych nie odnotowano zgonów z powodu cholery.

Rok 1852  (pierwszy wpis zmarłego na cholerę pochodzi z 4 września, ostatni z 1 listopada, ogółem w roku zapisano 148 zgonów).

1. Józefa Thiel l. 30, Czarnotki
2. August Rodenberger l. 56, Czarnotki
3. Julianna de Jędrzaki Kaczmarek l. 50, Niezamyśl
4. Stanisław Rybarczyk l. 25, Zaniemyśl
5. Franciszek Wojtuś l. 17, Zaniemyśl
6. Magdalena Przymus l. 3, Luboniec
7. Józef Wojtuś l. 38, Niezamyśl
   

   Tabelaryczne zestawienie liczby zmarłych
   w poszczególnych parafiach znajdujących się
   w granicach powiatu średzkiego w połowie XIX w.

 

W kolumnie Liczba zgonów –  1 oznacza liczbę zmarłych na cholerę.
W kolumnie Liczba zgonów – 2 oznacza liczbę zmarłych w danym roku.

 

L.p.	Parafia	Liczba zgonów 1847 r. ogółem	Liczba zgonów 1848 r.		Liczba zgonów 1849 r.		Liczba zgonów 1850 r.		Liczba zgonów 1851 r.		Liczba zgonów 1852 r.		Liczba zgonów 1853 r. ogółem
			1	2	1	2	1	2	1	2	1	2
1	Bagrowo	6	0	9	16	28	0	6	0	10	0	9	12
2	Czerlejno	50	6	79	0	84	0	67	0	56	6	78	50
3	Giecz	26	0	27	2	37	0	34	0	20	38	72	29
4	Grodziszczko	31	0	42	6	53	0	48	0	28	7	48	38
5	Gułtowy	10	0	19	0	12	0	10	0	7	19	25	13
6	Iwno	19	10	51	0	36	0	33	0	30	32	81	29
7	Kleszczewo	16	0	22	0	18	0	19	0	6	24	39	4
8	Kostrzyn	70	53	154	9	86	0	107	0	37	84	164	55
9	Koszuty	7	0	13	0	8	0	8	0	10	0	9	20
10	Krerowo	19	7	52	1	52	0	48	0	37	48	93	24
11	Mączniki	16	0	24	0	39	0	39	0	21	21	69	18
12	Mądre	17	0	44	0	35	0	43	0	26	0	26	29
13	Murzynowo Koś.	10	0	27	0	32	0	25	0	24	23	71	37
14	Nekla	71	0	99	0	52	0	46	0	36	17	64	49
15	Nietrzanowo	47	4	59	17	104	0	90	4	104	72	150	69
16	Opatówko	29	0	30	0	28	0	19	0	21	0	20	13
17	Pobiedziska	108	4	149	69	187	2	110	0	88	68	192	97
18	Siedlec	18	11	37	1	18	1	21	0	14	16	34	25
19	Siekierki Wielkie	19	0	5	0	10	0	15	0	9	3	18	16
20	Solec	95	10	87	7	80	0	74	0	85	117	230	115
21	Śnieciska	28	3	36	23	49	0	44	0	22	7	39	46
22	Środa	141	79	251	81	266	0	155	0	127	95	253	157
23	Targowagórka	48	1	75	0	66	2	40	0	41	14	92	48
24	Tulce	41	10	42	4	54	0	59	0	43	10	72	50
25	Uzarzewo	37	6	43	3	33	0	24	0	22	8	46	30
26	Węglewo	19	0	29	15	36	0	25	0	11	16	36	16
27	Winnagóra	54	12	124	0	78	0	75	0	87	151	236	66
28	Wronczyn	51	6	74	7	54	0	57	0	30	37	101	52
29	Zaniemyśl	114	4	145	9	131	0	102	0	97	7	148	116
Ogółem zmarło osób w ówczesnych granicach powiatu średzkiego		1217	226	1848	270	1766	5	1443	4	1149	941	2517	1323
zmarli z innych przyczyn		1217		1622		1496		1438		1145		1576	1323

 

Z analizy powyższego zestawienia domniemywać można, że wiele zgonów na cholerę zostało zapisanych jak juz wpomniano na wstępie pod inną nazwą jak:
– disenteria/diserteria/dissenteria – biegunka azjatycka (czerwonka)
– morbus ignotus – choroba nieznana
– laxa – biegunka.

Dla lepszego zobrazowania w tabeli dodano liczbę zgonów z lat skrajnych tj. z 1847 r. i z 1853 r.