2016-08-17
Skocz do ostatniego uzupełnienia

  Kegelowie z Durowa

„Durowo, wś w pow. wągrowiecki. Pewien „miles Zlavenicus”, wydając córkę za mąż, zaciągnął przed r. 1211,  dług od  klasztoru w Łeknie [k/Wągrowca] i oddał w zastaw D. i inne wsi. Akt z roku 1282 wymienia D. w liczbie wsi nowo osadzonych przez klasztor i dających mu dziesięciny. W r. 1327 niejaki Wincenty z synami, sprzedaje swą część D., braciom Pałukom (K.W., n.69, 505, 1086, ob. Ulanow. Dok. Kuj. 358, 9). W r. 1577 podane w liczbie włości opata wągrowieckiego, ma 2 łany os. i 1 pusty.”

Tak opisana jest wieś Durowo w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. W tej miejscowości przed wiekami istniał cmentarz, dziś zwany starym cmentarzem wągrowieckim. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie pozostałość po tym cmentarzu, która jest niemą informacją, że w tym miejscu grzebano zmarłych. Dziś wieś Durowo wchłonęło rozbudowujące się miasto Wągrowiec, pozostały jednak pomniki historii.

Jadąc od Wągrowca w kierunku Chodzieży trafiamy na  leśniczówkę, która wcale nie jest położona w głębokim lesie, a przybysz nie zastanawia się nad tym, że w przeszłości budynek ten należał do zacnej rodziny Kegelów, z której pochodził ks. Teofil Kegel.
Kegelowie przybyli do Polski za czasów króla Zygmunta III z Pomorza Zachodniego, które w XVII w. należało do Szwecji. Część z nich przeszła na katolicyzm, część pozostała ewangelikami. Spolszczona rodzina otrzymała wiele przywilejów od kolejnych władców. Posiadali swe dobra w okolicach Czarnkowa, Ujścia, Chodzieży, Wałcza i Piły.

Wjeżdżając w las, kilkaset metrów od głównej drogi ukazuje się oczom piękna i zadbana polana, na której w centralnym punkcie stoi okazały monument wystawiony ku pamięci osób tam spoczywających. Miejsca tego nie da się po prostu ot tak, – pominąć … i iść dalej. Wzrok przykuwa masywny postument na którym wznoszą się cztery kolumny, a po jego bokach   tablice epitafijne z nazwiskami osób spoczywających w tym miejscu. Wykonane są z żelaza, marmuru i betonu.

Na podstawie zamieszczonych wokoło monumentu tablic dowiedzieć się można, że Kegelowie w okolicy Wągrowca pojawili się w XIX w. Na ten fakt wskazują napisy epitafijne, które informują o narodzinach i zgonach. Fakty te potwierdzone są w różnych innych dokumentach.

Najstarszym spoczywającym w rodzinnym grobowcu wg podanej daty urodzenia jest Józef Kegel ur. 26 września 1785 r. zm. 14 stycznia 1866 r.

oraz Konstancja Kegel z d. Dyament ur. 4 marca 1788 r., zm. 10 maja 1866 r.

Józef Kiegel (tak zapisano nazwisko w akcie małż.) i Teresa Konstancja Dyamentowna zawarli małżeństwo w Tarnowie Pałuckim w 1809 r.
Źródła wymieniają sześcioro dzieci Józefa i Konstancji Keglów:

Cezary Kegel ur. 23 czerwca 1813 r., zm. 20 lipca 1864 r. w wieku 51 l. – nie założył rodziny.

ks. Teofil Kegel ur. 9 listopada 1815 r., zm. 17 sierpnia 1891 r. w wieku 76 l.

Nepomucena Kegel ur. 12 maja 1818 r., zm. 10 czerwca 1890 – nie założyła rodziny

Antoni Kegel ur. 11 czerwca 1820 r., zm. 6 sierpnia 1894 r. – w 1865 r. poślubił w Wągrowcu Nepomucenę z d. Gulcz (*1842*1910).

Z małżeństwa tego urodziło się pięcioro dzieci:

1. Cezary
2. Jan
3. Kazimiera
4. Piotr
5. Helena

Jan Kegel ur. 17 kwietnia 1825 r. zm. 17 września 1844 r. –  zm. będąc uczniem II klasy Gimnazjum w Chełmnie.

Wincenty Kegel ur. 8 grudnia 1829 r., zm. 11 kwietnia 1881 r. – owdowiały Wincenty w 1860 r.  w Mieścisku poślubił Pelagię Kegel z d. Mączyńską.

Z małżeństwa tego urodziły się cztery córki:

1. Wanda – w 1880 r. poślubiła w Łęgowie k/Tarnowa Józefa Kolszewskiego,
2. Maria – nie założyła rodziny
3. Zofia – w 1893 r. poślubiła w Łęgowie k/Tarnowa Józefa Szulczewskiego
4. Stefania – założyła rodzinę, brak dalszych informacji.

Z czasopisma Wielkopolska Kwartalnik Krajoznawczo – Turystyczny Lipiec – Wrzesień 1988 r. Nr 20 dowiadujemy się, że obecny wygląd pomnika zaprojektowali potomkowie Kegelów – bracia  dr med. Alfred i adw. Konrad Kolszewscy,  prawnukowie Józefa i Konstancji Kegelów. Pomnik został poświęcony w dniu 15 października przez ks. Karola Suszczyńskiego z Wągrowca.

Niestety, nie wszystkie tablice epitafijne przetrwały do dzisiejszych czasów. Nie ma już tablicy z imienną inskrypcją upamiętniającą trzy kobiety – członkinie rodu, której napis brzmiał:

„In memoriam
Pelagia Kegel
1842 – 1912.
Wanda z Keglów Kolszewska
ur. 1861.
zginęła w Powstaniu Warszawskim 1944.
Maria Kegel
1866, 27.XII.1937.”

Z tej doruchowskiej katolickiej linii Kegelów, męskich potomków pozostawił jedynie Antoni. Również z tej linii wywodzi się znamy Średzianom i zasłużony dla miasta

Ks. Teofil Kegel.

 

Jak już wyżej wspomniano, ks. Teofil Kegel urodził się dnia 9 listopada 1815 r. w Durowie, w ziemiańskiej rodzinie Józefa i Konstancji z Dyamentow Kegelów. Ukończył Seminarium Duchowne w Gnieźnie i w roku 1842 przyjął święcenia kapłańskie. Pierwszą placówką do jakiej został skierowany była Środa, a pracę duszpasterską w tej parafii rozpoczął w 1846 r., kiedy prepozytem w Kolegiacie był ks. Marceli Weychan. Do Środy trafił ks. Kegel w bardzo trudnym okresie, kiedy lud polski próbował wyzwolić się z jarzma zaborców a w umysłach wiernych kłębiły się myśli o wolnej Ojczyźnie.
Był bardzo aktywny w pracach stowarzyszeń i towarzystw skupionych wokół kościoła. O jego gotowości w służbie wiernym pisze Gazeta Kościelna z 1844 r. Nr 34 i  z 1846 r. Nr 40. Usposobieniem i patriotyczną postawą szybko zjednoczył wokół Siebie wierny lud. Wiosna Ludów stała się wyzwaniem dla młodego kapłana, staną na równi z walczącymi dodając im wiary i otuchy. Nastroje tamtych dni jakie panowały w obozie średzkim,  w wielkim skrócie przypomniane zostały w Kurierze Średzkim w 1937 r. Nr 35, 37 i 38.

Miasto Środa zawdzięcza ks. Teofilowi Kegelowi  założenie parku, dziś zwanego „Plantami”. Otóż w 1796 r. władze Środy uzyskały zgodę na rozebranie murów wokół miasta. Teren po rozebranych murach miejskich był nie zagospodarowany i nieużyteczny. Z inicjatywy ks. Kegela przygotowano cały teren gdzie wcześniej stał mur, rozplanowano resztki wałów obronnych i zasypano fosę. Kolejny etap prac obejmował urządzenie parku, gdzie mieszkańcy miasta mogli pospacerować, odpocząć w miłym i estetycznym otoczeniu a przy okazji i porozmawiać nie na cuchnących ulicach, tylko w miłym otoczeniu. Wytyczony cel zrealizował podczas ośmioletniego pobytu w tym mieście.
Władze miasta Środa dla upamiętnienia pracy tego zacnego kapłana oraz utrwalenia Jego pamięci  wśród mieszkańców, w okresie międzywojennym ufundowały pamiątkowy obelisk, na którym widnieje napis następującej treści: ” Xiędzu T. Keglowi załozycielowi tego miejsca przechadzek”. Także ulica biegnąca wzdłuż tego parku nosi imię „Ks. Teofila Kegla”

Niektóre źródła podają mylną informację, o skierowaniu ks. Teofila Kegela ze Środy do Trzemeszna. W Trzemesznie posługę kapłańską w latach 1862 – 1869 pełnił ks. dr Edward Kegel – przyjaciel J. Eks. ks. Arcybiskupa Floriana Stablewskiego.

Decyzją Władz Duchownych w 1854 r. ks. Teofil Kegel otrzymał komendę do parafii w Gąsawie k/ Żnina Po uzyskaniu wszelkich zgód i zgromadzeniu środków finansowych, wyremontował kościół parafialny. Obowiązki Proboszcza nie zmniejszyły Jego aktywności. Z różnym nasileniem bierze czynny udział w kolejnym zbrojnym powstaniu ludu polskiego w 1863 r., kolejny raz akcentując Swoją postawą wielki patriotyzm.

Był aktywnym członkiem Towarzystwa Pomocy Naukowej im. Karola Marcinkowskiego, nie szczędząc środków na edukację biednej a zdolnej młodzieży, wspomagając finansowo ten zbożny cel.

Z Jego inicjatywy w 1866 r. na placu przykościelnym stanęła figura Matki Bożej z napisem ” O Matko nasza ujmij się za nami. X Teofil Kegel 1866″.
Ks. Teofil Kegel odbył pielgrzymkę do ziemi św. a Swoje wspomnienia z tego pobytu spisał w „Dzienniku z pielgrzymki do ziemi świętej”.  Dziennik ten został wydany 1875 r. w Pelplinie, nakładem drukarni J.N. Romana.

Dziesięć lat przed Swoją śmiercią tj. w roku 1881 r. wraz z grupą 139 innych osób – Wielkopolan, Zachodnioprusaków i Gólnoślązaków, odbył pielgrzymkę do Rzymu.

Ostatnie dni swojego życia ks. Teofil Kegel spędził w rodzinnym Durowie, gdzie zmarł dnia 17 sierpnia 1891 r.

 

Zgodnie ze Swoim życzeniem pochowany został na cmentarzu parafialnym w Gąsawie.

2016-08-18 

Źródło: Orędownik z 1881 r. Nr 95
Zachowano oryginalną pisownię.

W pielgrzymce brało udział 55 księży.

 „Spis Pielgrzymów do Rzymu.

Za pośrednictwem ks. Janasa z Wrześni, przewodnika pielgrzymki, otrzymaliśmy spis Wielkopolan, Zachodnioprusaków i Górnoszlązaków z pruskiego i austryackiego Szlązka, którzy w dniu 5. lipca r. 1881 w uroczystość Apostołów Słowiańskich śś. Cyryla i Metodego w Rzymie brali udział, lub należeli do pielgrzymki Słowiańskiej do Rzymu:

1. Ks. Antoniewicz prob. z Bnina.
2. Ks. Adam Adamczewski z Poznańskiego.
3. Bąkowski Wojciech z Krotoszyna.
4. Ks. Józef Bielski mansyonarz z Kościana.
5. Ks. Binerowski z Pluskowęs (Prusy Zach.).
6. Ks. dziekan Bukowiecki z Wągrowca.
7. Ks. proboszcz Bulmajer z Wyrzyska.
8. Bulmajer z Wyrzyska.
9. Dr. Bojanowski z Kościana.
10. Ciężki Andrzej z Krotoszyna.
11. Ks. Chwaliszewski prob. z Granowa.
12. Chłapowski Kazimierz właściciel dóbr z Kopaszewa.
13. Książę Z. Czartoryski z Rokossowa.
14. Ks. Dekowski z Golubia.
15. Dudek Kasper z Grembowa.
16. Durski Stanisław z Poznania.
17. Ernst Augustyn z Owińsk.
18. Ks. En z Kostrzyna.
19. Erdman prob. z Kwieciszewa.
20. Gąszczak gospodarz z Opatowa.
21. Golimowski gospodarz z Dalewa.
22. Ks. Garske prob. z Rokitna.
23. Ks. Grylewicz z Poznańskiego.
24. Ks. Gałuszka z Szlązka austyackiego.
25. Grzywa Ignacy i
26. Grzywa Wincenty obaj z Śmiczy (Górny Szlązk).
27. Ks. Grodzki prob. z Lechlina.
28. Gierusz J. gospodarz z Łuszkowa.
29. Grajek Andrzej gospodarz z Pogorzelicy.
30. Hercog Ernest z Krajnowic (Górny Szlązk).
31. Ks. dziekan Hebanowski z Lwówka.
32. Ks. Janas z Wrześni.
33. Jonatowski Franciszek z Grzywmy (Pr. Z.). per Chełmno.
34. Ks. Jarosz z Poznania.
35. Kaczmarczyk Kasper gospodarz z Opatowa (Kępno).
36. Karolus Marcin gospodarz z Bnina.
37. Katarzyński Melchior gospodarz z Grabonoga pod Gostyniem.
38. Ks. Karwowski prob. z Opalenicy
39. Ks. Kegel z Gąsawy.
40. Ks. Kacki z Górn. Szlązka.
41. E. Kalkstein z Prus Zachodnich.
42. M. Kalkstein z żoną właściciel dóbr z Prus Zachodnich
43. Karczyński organista z Pelplina.
44. Kowalski Andrzej gospodarz z Niechanowa.
45. Kozirowski gospodarz z Pogorzelicy.
46. Ks. Kłoniecki prob. z Owinsk.
47. Kinkowski z Opalenicy.
48. Knurowski Franciszek z Pleszewa.
49. Ks. Kucharzewicz z Białcza.
50. Ks. dziekan Krępeć z Marzenina
51. Ks. Kompf Aureli z Góry pod Inowrocławiem.
52. Lechowicz Józef z Lisewa (Prusy Zach.). Chełmno.
53. Lewicki malarz artysta z Pelplina (P. Z. ).

54. Łukaszek Jan z Górnego Szlązka.
55. Maj [May] Karól z Poznania.
56. Ks. Maj [May] prob. z Goniembic.
57. Majchrzak Szczepan gospodarz z Bierzglinka pod Wrześnią.
58. Mazurkiewicz Antoni gospodarz z Sosnowca.
59. Mieloch Stanisław z Sremu.
60. Minta Mateusz gospodarz z Wrożewa p. Krotoszynem.
61. Ks. Mulzoff z Wronek.
62. Ks. Marchwiński Witold z Pszczewa.
63. Ks. Mojżyszkiewicz z Poznańskiego.
64. Musiał Karól z Górnego Szlązka.
65. Nowak Józef z Chobienic gospodarz.
66. Nowak Ludwik gospodarz z Juuikowa [Junikowa?].
67. Ks. Noga z Gniezna.
68. Józef hr. Mycielski z Ponieca.
69. Olejniczak Jan gospodarz z Świerzewa.
70. Ks. Oreł prob. z Górny Sychy pod Boguminem (Szlązk austr.).
71. Paszek A. gospodarz z Gorzupi
72. Paszota Józef gospod. z Nowegodworu (Pr. Z.)
73. Ks. Pasztalski z Poznańskiego.
74. Prądzyński Maciej dziedzic z Samarzewa.
75. Pieniężny Jan gospodarz z Grembowa.
76. Przewoźny Marcin gospodarz z Podrzewia.
77. Piątek Jan gospodarz z Obry.
78. Przydrożny Wawrzyniec gospodarz z Siekówka.
79. Ks. Piotrowski z Gniezna.
80. Piotrowski Stanisław gospodarz z Górska.
81. Bol. Potocki właściciel dóbr z Bendlewa.
82. Przyłuski posiedziciel dóbr z Starkowca p. Krotoszyn.
83. A. hr. Plater.
84. Ks. dziekan Pągowski z Wyszanowa p. Ostrzeszów.
85. Ks. dziekan Połomski z Wąbrzeźna (P.Z.).
86. Ks. dziekan Piechowski z Prus Zach.
87. Parczewski Józef z Wągrowca.
88. Roliński Antoni z Kościana.
89. Rodwański gorzelany z Kurzejgóry p. Kościan.
90. Ks. Ring z Krzyszowa (G. Szl.).
91. Ks. Riemel z Wielk. Strzelc (G. Szl.)
92. Ks. Rosolski prob. z Gostyczyny p. Odolanowski.
93. Rzepka Wojciech gospodarz z Psar polskich p. Wrześnią.
94. Samola Szymon gospodarz z Osieka.
95. Ks. dziekan Sadowski z Siedlemina p. Pleszewski.
96. Ks. Sikorski z Żnina.
97. Skoracki Antoni z Białcza gospodarz.
98. Slosarczyk Maciej gospodarz z Jaktorowa.
99. Smuszka Andrzej gospodarz z Lubońca.
100. Szajek Wincenty gospodarz z Granowa.
101. Skowroński Piotr gospodarz z Linowca.
102. Styczyński Jakób gospodarz z Jarogniewic.
103. Ks. Szulczyński z Pogorzelicy.
104. Ks. Szymański z Lubinia.
105. Szymaniak Wojciech z Poznańskiego.
106. E. hr. Szołdrski z Księstwa.
107. Ks. Szramkowski z Wronek.
108. Strzelczyk z Górnego Szlązka.
109. Ks. Terczewski z Wyszyn.
110. Toboła Walenty gospodarz z Bnina.
111. Ks. Dziekan Tomaszewski z Trzemeszna.
112. Tomczak Józef gospodarz z Łodzi.
113. Wałczuch Wawrzyniec z Rudy (G. Szlązk.).
114. Wysłucha z Górnego Szlązka.
115. Wilkoński Czesław z Gniezna.
116. Ks. Wierciński z Krojanki (Pr. Z.).
117. Wrzeciński Jakób gospodarz z Robakowa.
118. Ks. Wysocki prob. z Bługowa.
119. Ks. prob. Walterbach z Kostrzyna.
120. Ks. prob. Wisniewski z Czacza.
121. Ks. prob. Wróblewski z Rosoczycy.
122. Ks. prob. Wojciechowski z Krotoszyna.
123. Ks. A. Wyderkowski z Samoklęsk.
124. Wysocki Stanisław gospodarz z Bożacina.
125. Wyttyk Jan z Kościana.
126. Zasieczny gospodarz z Rozdrażewka.
127. Żelazowski z Trzemeszna.
128. Żerkiewicz Jan z Kościana.
129. T. Żółtowski posiedziciel dóbr z Nekli.
130. Ks. prob. Theinert z Świerczyny.
131. N.N. z Zachodnich Prus.
132. Ks. Olbrych z Górnego Szlązka.
133. Ks. prob. Chybicki z Stęszewa.
134. Ks. prob. Łowiński z Liszkowa.
135. P. hr. Kręska.
136. N. N. z Zachodnich Prus.
137. J.K. z Zachodnich Prus.
138. N. N. z Górnego Szlązka.
139. N. N. z Górnego Szlązka.