Źródło: Szematyzm historyczny ustrojów parafjalnych dzisiejszej Archidiecezji Poznańskiej Poznań 1935
Autor: ks. kanonik Stanisław D. Kozierowski

Zachowano oryginalną pisownię.

 IWNO, w. na wsch. Kostrzyna nad jez. Iwnem nazwanem od iwy t. j. wierzby, w dorzeczu rz. Cybiny. Od pocz. XIV w. znani tu Grzymalici, z nich r. 1319 (KBP I. 240) Jarosław, r, 1352 Dersław, r. 1377 jen. starosta wielkopol. Domarat, na schyłku XIV w. Dersław, Jarosław, Mroczek, którego synem był chorąży pozn. Teoderyk z I., Linia, Konina, Międzychodu, Kopaszewa, brat r. 1416 podkomorzego kaliskiego Jarosława i Wierzbięty. Małgorzata Dersławówna, wnuczka Domarata, wniosła część Iwna Łodzicowi z Tomic, r. 1420 z synem Janem Tomickim sprzedała Prusim. Późniejsi właściciele Iwna nazywali się Tomickimi z Iwna lub Iwińskimi z Tomic, r. 1498 widzi­my tu Jerzego Tomickiego a r. 1580 (ŹDW str. 13) Jana Iwiń­skiego. Parafja powstała pewnie w XIII w. (w XVI w. należało do niej 8 wsi i znaczniejsze uposażenie). R. 1417 był probosz­czem Wacław a r. 1440 Andrzej Rems. R. 1510 (LBL f. 25 v.) był kościół pod wezw. św. Michała Arch. podobnie jak sąsiedni w Pobiedziskach, dziś jest pod wezw. Matki B. Szkaplerznej, kolatorami byli właściciele miejsc., z 14 ¹/₄ łanów os, płacono fertony dzies. do I. i do Spławia, z łanu po 1 fert., proboszcz po­bierał meszne, jako uposażenie posiadał 4 łany, z tych 1 ¹/₂ ł. uprawiał sam, 2 łany kmiecie za czynsz a ¹/₂ ł. op., dzie­sięcinę otrzymywał również folwarczną a z młyna 2 kor­czyki mąki. W Glince Popowej, dziś Księżej, był folwark ks. Rożnowskiego, 40 ł. os., 2 łany soł., w Wiktorowie Brodziń­skiego 10 ł. os., 2 ł. op., z obu wsi miał proboszcz meszne; w Rujscach były 2 działy, fertony pobierał prob. z Mur. Go­śliny, z 3 łanów miał dziesięcinę proboszcz, również z folwarku, w Chorzelicach, dziś Chorzałkach, Iwińskiego było 7 kwart os., ¹/₂ kw. op. i w Połażejewie poza parafją, posiadłości kapituły gnieź., fertony dzies. po ¹/₂ mk. z łanu pobierał proboszcz Zdaje się, że czynszowane łany proboszczowskie już do niego nie wróciły, tak że uposażenie na 1 ¹/₂ łanu się zmniejszyło. Drew. dom B. r. 1783 rozebrano, zostawiono tylko mur. kaplicę N. Marji P. i nakładem kasztelana nakielskiego Onufrego Krzyc- kiego postawiono w formie krzyża mur. świątynię z 3 wieżycz­kami, poświęconą pod wezw. N. Marji P. Szkaplerznej. Z r. 1549 (Ł. I. 383) pochodzi nagrobek z piaskowca podkomorzego kali­skiego Jana Iwańskiego. Księgi kościelne zaczynają się od r. 1703. Patronat należy do majętności. Co się tyczy starego rycerstwa w parafji w Ruszczy, dziś Rujscach, siedzieli niegdyś Awdańce n. p. Florjan r. 1352 (KBP II. 157) i Leszczyc w Glince Pańskiej również Awdańce n. p. Pakosz r. 1423 (KBZW L 226). Nazwa drugiej Glinki Popowa, później Księża, wskazuje na odległe czasy, może to było pierwotne uposażenie kościoła w Iwnie przy założeniu tegoż przez biskupa lub kapi­tułę pozn,, w tym razie jeszcze wcześniej niż w XIII w. Stare nazwy u I. są n. p. niegdyś osady Jordan i Kępiste, jez. Zamłocka, Biała, Chechel (bagna), Klonówka, Kłobuczka, Nowisko, Glinki Pogorzelec, Piaskownia, u Chorzałek jez. Bielawki, Bielsko, staw Długosz, u Rujsc Jesionka, Trzcianki, Grabowo.

 

 

 

 Źródło: Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej Dyecezyi Poznańskiej przez Józefa Łukaszewicza. Tom I, 1858.

Zachowano oryginalną pisownię.

 III. Kościół parochialny w Iwnie.

Wieś Iwno pod Kostrzynem jest gniazdem rodziny wiel­kopolskiej, może dziś już całkiem wygasłej, Iwińskich, herbu Łodzią, spokrewnionych z Tomickimi. Iwińscy też zape­wne założyli w tej wsi kościół parochialny, ale w którym roku, nie wiadomo. Istnął on atoli już na początku 16. wieku, bo księga beneficiorum z r. 1510 o nim wspomina. Póki Iwno było w ręku Iwinskich, troskliwych o całość kościoła ojczystego, gdyż w nim mieli grób familijny, ko­ściół ten utrzymywanym był w dobrym stanie. Ale na po­czątku 17. wieku, lub też na schyłku 16. wieś ta prawem spadku, czy też kupna przeszła do familii Cieleckich, która go zupełnie zaniedbała. W czasie wizyty Strzałkowskiego roku 1638, był już zrujnowanym i od lat óśmiu zamknię­tym, bo nabożeństwa w nim odprawiać nie można było. W takim stanie spustoszenia dotrwał zapewne do począ­tków ośmnastego wieku, albowiem wizyta Lubowicza z r.

1725 mówi o nim: »Kościół perochialny w Iwnie jest dre­wniany, nowy, pokryty szkudłami, z czterema wieżyczkami, pod tytułem ś. Michała Archanioła, poświęconym — Ale i ten nowy kościół, który Libowicz w roku 1725 oglądał, groził upadkiem już w r. 1777 w czasie wizyty Rydzyńkiego. Rozebrano go przeto w nowszych czasach i po­stawiono w miejsce jego nowy z cegły palonej. Zostawiono tylko murowaną kaplicę N. Maryi Panny, która do dawnego drewnianego kościoła przybudowaną była.

W kościele iwińskim znajduje się nagrobek z dawniej­szych kościołów przeniesiony. Jest to kamień piaskowy, położony na posadzce przed wielkim ołtarzem z napisem następującym, na nieszczęście nogami ludzkiemi znacznie zatartym: „Conclitur hoc tumulo praestans virtute Joannes Iwiński claro stemmate natus eqnes succamerarius Calissiensis. Obiit A. D. 1549. Prócz tego nagrobku znajdują się je­szcze w kościele iwińskim portrety w starożytnym polskim ubiorze Jarosza Ponińskiego, podkoniuszego koronnego, urodzonego dnia 2. Października 1690 roku i Konstancyi z Mycielskich Ponińskiej, które zapewne rodzina Ponińskich, posiadająca w nowszych czasach Iwno, w tym kościele za­wiesiła. — Księgi przy kościele iwińskim zaczynaja się od roku 1703.

Szkoły i szpitala w Iwnie nie dostrzegłem najmniej­szego śladu w archiwum konsystorskiem poznańskiem.

Wystrój kruchty.

 

Piaskowe płaskorzeźby wewnątrz kościoła .

 

Groby księży spoczywających na cmentarzu przykościelnym w Iwnie.

 

Kaplica grobowa Ignacego i Seweryny Mielżyńskich.