Źródło: Szematyzm historyczny ustrojów parafjalnych dzisiejszej Archidiecezji Poznańskiej Poznań 1935
Autor: ks. kanonik Stanisław D. Kozierowski

Zachowano oryginalną pisownię.

 „TARGOWA GÓRKA, w. nad Radyczą na płn.-wsch. Środy, wysoczyzna (112.6, 111.4, 110,1 m. i sąsiednia wieś Mała Górka), od XIII—XVI w. Mileszyna Górka t. j, dziedzictwo Mileszów, z nich Milesza władał r. 1258 (KDW I. 369, III. 1564), drugi r. 1366. Było tu kilka działów (jeszcze w XVI w. Wielawieś i Maławieś, każda o 2 częściach) jeden dzierżyli Poraje z Wrze­śni, z nich kasztelan kaliski Janusz r. 1348 (autora Ród Porajów str. 27). R. 1364 (1. c. III. 1530, 64, 75) Wojciech z Mil. G. sprze­dał ¹/₄ włości z żrebiami Łąpinkiem a. Łępinkiem a. Łopinkiem i Borkowem za 300 grz. kasztelanowi śremskiemu Janowi, r. 1366—67 Milesza sprzedał w zastaw za 150 grz. część swą w stronę Środy z Polwicą, lasem Kozacinem i z klinem u Łępinka kasztelanowi kaliskiemu Janowi. Tegoż synowie na schyłku XIV w. Jan z Bierzglina i Jankowa, Bogufał z Mil. G., Dobiesław z Jankowa i kustosz pozn, Bodząta, po Bogufale syn Mikołaj z Mil. G, r. 1406, Andrzej (r, 1412—52) posiadał r. 1423 Mil. Górkę, Małąwieś, Polwicę, rozgraniczał r. 1437 Łąpino od Orze­szkowa, dzierżył przyległe Orzeszkowu Naczki r. 1438, bracia Andrzej Górecki z synem Bogufałem r. 1437, Bogufał r. 1444 i Za­wisza Górecki r. 1444—50. Od kiedy tu Dryowie siedzieli, niewia­domo, z nich Barbara Górecka r. 1506 (Ł I. 3S0) wniosła dział jako wiano sędziemu kaliskiemu Janowi Spławskiemu, r. 1578 (ŻDW str. 205) płacili stąd pobór w Wielkiej i Małej Wsi Mik, Spławski i Stan. Jaroszewski a w samej Targ, G. Jędrzej Gó­recki. Kościół par. powstał w XIII w. (8 osad w parafji w XVI w.). Może Stępocin otrzymali przed wiekami biskupi pozn. na uposażenie w tych stronach kaplicy, władali tu r. 1364 (KDW III. 1526). R. 1413—15 (TPy.) był prob. Wojciech (wikary Klemens r. 1413), r. 1424 Mikołaj, r, 1444 (AC II. 1178) Michał, który miał zatarg z Bodzątą z Dzierznicy o dziesięcinę z tatarki, r. 1469 Stanisław z Witkowic Witkowski, r. 1491 Piotr Racławkowski, Drew. dom B., postawiony r. 1630 (Ł I. 380) przez kasz­telana gnieźn. Mik. Mielżyńskiego a konsekrowany pod wezw. św. Michała przez sufr. Bajkowskiego odbudował prob. Kaz. Sosnowicz r. 1739. Gdy także ten zgorzał w pocz. XIX w., wybudowano r. 1840 mur. przybytek, który konsekrował sufr. Likowski r. 1892 pod wezw. św. Michała. W XVI w. wzniesiono kościół pod wezw. św. Małgorzaty, przed r. 1638 odnowiony przez kasztelana gnieźn. Mik. Mielżyńskiego pogorzał przed r. 1725 i na tem miej­scu postawiono krzyż. Tenże Mik. Mielżyński uposażył także szpital czynszem rocznym 12 zł. na Orzeszkowie. R. 1720 skła­dało się uposażenie szpitala z ogrodu o 5 zagonach i odsetek od 500 zł. Księgi kościelne zaczynają się od r. 1621. Patronat jest rządowy. Co się tyczy dawnego rycerstwa, znamy Korabitów i Opałów w Chwalczycach, niegdyś Chwaliszycach z Chwalibogowem, i Mysłkach, dziś Mystkach, Ostojów w Racławkach i Wczelów w Dzwirstnicy, dziś Dzierznicy. Oprócz wyżej przytoczonych nazw zasługują jeszcze na uwagę u Targ. G. Olsza G._f Pasieka, u Dzierznicy Brzostowa, Glinisko, Jasionka, Sulinówka, Trzebucha, u Stępocina Brzozowa G., u Racławek Bródna, Byszowice, Janikówka, Kalinowa, Makuszewo, Pusta G., Rzadka, Wielka łąka.”

Zmarli księża pochowani na cmentarzu przykościelnym w Targowej Górce.

 

 

Ks. Tomasz Staśkiewicz (*1839 + 1902) spoczywa na cmentarzu parafialnym.

 

 

 Źródło: Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej Dyecezyi Poznańskiej przez Józefa Łukaszewicza. Tom I, 1858.

Zachowano oryginalną pisownię.

„II. Kościół parochialny w Tarnowejgórce,
zwanej dawniej Mielesznągórką.

 Wieś Tarnowagórka była gniazdem rodziny wielko­polskiej Góreckich, herbu Drya. ¹) Barbara Górecka poszedłszy za mąż za Jana Spławskiego, sędziego kaliskiego, wniosła tę więś r. 1506 w dom Spławskich.²) Kto i kiedy kościół parochialny w tej wsi założył niewiadomo. Zasługa ta należy się zapewne Góreckim pierwotnym jej właścicie­lom, a sam kościół istnął już w początkach 16. wieku, bo księga beneficiorum z roku 1510 już o nim wspomina. Pier­wszy kościół tutejszy upadł zapewne, albo też pogorzał w początkach 17. wieku. W miejsce jego wzniósł nową świątynię z drzewa, podobnie jak była dawniejsza, Mikołaj Mielżyński, kasztelan gnieźnieński, ówczesny dziedzic Tarnowejgórki. Poświęcił ją pod tytułem ś. Michała Archa­nioła r. 1636 Jan Baykowski, sufragan poznański³). Ko­ściół przez Mielżyńskiego wystawiony, zaledwie przetrwał wiek cały, i bądź to że pogorzał, bądź też, że uległ zni­szczeniu innym jakim sposobem, Kazimierz Sosnowicz, ów­czesny pleban miejscowy wzniósł go na nowo od funda­mentów także z drzewa w roku 1739.⁴)
Kościół w Tarnowejgórce nie zawiera w sobie żadnych zgoła pomników z przeszłości. W aktach tylko kościel­nych znajduje się następujący napis, który służył lub miał służyć za napis nagrobkowy, pochowanego tutaj Zygmunta Turny: »D. O. M. Sighmundus a Stręczno Turno Dapifer posnaniensis, Casimiri Tribuni Calissiensis et Mariannae de Łakinska filius, a juvenilibus annis semper majoribus curis addictus vitiis ejus aetatis minime indulgens et praesertim mi- litari disciplinae assuetus, in qua primum sub Augusto II. R. P. initiatus eoque vita functo, demum partes Stanislai regis (adversa regni facie) secutus ejusdemque in castris Generalis adjutor Campivices principis per omnia expertus, denique Au­gusto III. feliciter regnanti cum toto Regni exercitu in obse- quium accedens fideliter reliąuis vitae diebus inservivit. Gra- dum Generalis Majoris merito adeptus, virtute Martis ac cura civili patriae incumbens plurima munera obivit familiaritate in- ter magnates summopere excelluit, cui saepius ardua officia fuere commissa, Ecclesiae hujus (in qua sepelire ad patris exuvias curavit) decorem ac laudem Omnipotentis fundatione perpetua relicta sollicite promovere studuit, amicis charus suis desiderabilis, prole utriusque sexus in juventute ac moesta con- sorte relicta, rebus domesticis optime compositis more vere chri- stiano mortem laetus adversa valetudine exspectans. Obiit A. D. 1761. die 7. Augusti horis matutinis Anno aetatis suae 63.«—Napis ten naucza między innemi: że Tarnowagórka była w 18. wieku w ręku Turnów, że w kościele tutej­szym były ich groby familijne, nareszcie, że Zygmunt Turno opatrzył ten kościół jakimś funduszem. — Przy kościele tym było bractwo różańcowe, zaprowadzone tu r. 1678. Księgi jego zaczynają się od roku 1621.

Kaplica Ś. Małgorzaty. Prócz kościoła parochialnego, była jeszcze w 16. i 17. wieku kapliczka w Tarnowejgórce, o którejto kapliczce wizyta Strzałkowskiego z roku 1638 tak mówi: »Jest w tej wsi i drugi kościół pod tytułem ś. Małgorzaty Panny i męczenniczki; nie ma żadnego upo­sażenia, żadnych sprzętów i aparatów. Kaplicę tę już pra­wie upadającą restaurował ur. Mikołaj Mielżyński, kaszte­lan gnieźnieński, dziedzic miejsca.« — W czasie wizyty Libowicza r. 1725, już tylko był plac pusty, na którym nie­gdyś kaplica ś. Małgorzaty stała. »Kościół ten — mówi wspomniona wizyta — spłonął w pożarze; dziś tylko na tem miejscu jest cmentarz płotem obwiedziony, z krzyżem w samym środku wystawionym.«

Szkoły przy kościele w Tarnowejgórce nigdy nie było.

Szpital. Szpital w Tarnowejgórce założył w r. 1628 Mikołaj Mielżyński, kasztelan gnieźnieński, ówczesny dzie­dzic miejsca, i uposażył go 12 złotemi ówczesnemi rocznego dochodu, od sumki lokowanej na Orzeszkowie w powiecie pyzdrskim. O szpitalu tym wspominają wizyta Strzałko­wskiego z roku 1638 i Libowicza z roku 1725. Pierwsza mówi: »Jest tu także szpital, w którym siódmiu ubogich mięszka, nie ma żadnego uposażenia, prócz dwunastu złotych polskich rocznego procentu od summy lokowanej na wsi Orzeszkowo w powiecie pyzdrskim. Sam szpital jest zruj­nowany i wymaga spiesznej naprawy.« — Druga: »Dom szpitalny wymaga naprawy, zawiera w sobie jednę wielką izbę ogrzewaną i sześć komor. Mieszka w nim óśmiu ubo­gich. Za całe uposażenie posiada ogród o pięciu zagonach i część procentu od 500 złotych.«

¹)          Z tej rodziny pochodził historyk nasz Leonard Gorecki, autor dziełka: Descriptio belłi honiae Wojewodae Walachiae 1578 cum Selmo Tnrcarum Imporatore. Niesiecki pomylił się przypisując mu opis wojny z Gdańszczanami, którą pod tytułem: Clades Dantiscanorum etc. wydał Łasicki.

²)             Akta grodzkie poznańskie. W 1638 roku należała ta wieś do Mielżyńskich, a w roku 1671 do gniazda swego ojczystego wrócili znowu Góreccy; w tym bowiem roku część Tarnowejgórki, posiadał Jan Górecki.

³)             Wizyta Strzałkowskiego z r. 1638.

⁴)             Wizyta Rydzyńskiego z r. 1777. —Już w roku 1725, kościół ten w złym był stanie, bo wizyta Libowicza z tej daty mówi o nim: „Ecclesia haec parochialis, vetus, reperatione indiget, scandulis ligneis tecta.“ ”

Wnętrze kościoła.

 

 

 

 

Grobowce Karśnickich i Karłowskich na cmentarzu przykościelnym.