Źródło: Szematyzm historyczny ustrojów parafjalnych .
Autor: ks. kanonik Stanisław D. Kozierowski

Zachowano oryginalną pisownię.

WINNAGÓRA, w. na zach. Miłosławia, pierwotnie wła­sność książęca składała się z kilku żrebi. Najdawniejszy dział to Trzeszczyokowo, posiadłość niegdyś Trzeszczyoka, w kącie Białego i Czarn. Piątkowa nad Szywrą, W pocz. XIII. wieku r. 1202—17 (Op. Lubiń. 4) dał książę Władysław Odonicz Trzeszczyokowo drogą zamiany klasztorowi Benedyktynów w Lubiniu, po nich dzierżył tę część r. 1398 (WMS IV. 3 str, 367) zw. Mnichówką z wyspą Osiekiem, dzisiejszą Bocianią Górą, biskup pozn., który zlecił tę posiadłość kasztelanowi zbąs- kiemu Mścigniewowi z Piątkowa z rodu Awdańców, władają­cych w Starkowcu, Cz. Piątkowie i Grójcu, za inny dział (Cz.) Piątkowa. Trzeszczyokowo zwano w pocz. XIV w. Trzeszczem. Winnągórę samą darował przed r. 1250 (KDW I. 282) książę Bolesław Pobożny biskupowi pozn. oraz 7 winiarzy, których na­zwiska były Daluj, Nowosiodł, Gorzuch, Woik, Sulisz, Zdzistryj i Świątek. Dalsze rozszerzenie majętności W. nastąpiło r 1299 (KDW II. 824), gdy biskup pozn. właścicielowi sołectwa w W. Małostryjowi Karśnie sprzedał przyległą wioskę dziś nieznaną, Koszeniec (Kościeniec) i połączył ją z W. Inne żrebia, które się złożyły na dzisiejszą Winnogórę, były następne: góry Sulejowiec, dzisiejsza Winnica, Karwoziele ku granicy W. i Miłosła­wia w stronę Maciejewa, Sosnowica las po obu stronach drogi miłosławskiej, dziś z p. strony las, z 1. strony probostwo, może pierwotnie nazwa Struki Pałczyńskiej płynącej przez probostwo a dopływu Osieka, Kobyla Góra przy drodze do Pałczyna na granicy W., Tobołki między Brzeziem a Cz. Piątkowem, wresz­cie Brzezie i las Postułka, Prawdopodobnie Benedyktyni lu­bińscy, w rozmaitych okolicach sąsiedzi Awdańców, przez nich popierani, mieli tu kaplicę, niewiadomo czy już wtedy św. Mi­chałowi, patronowi Awdańców poświęconą. R. 1288 (KDW II. 632) był tu dwór biskupa pozn. Jana, widocznie musiał też kościół tu się znajdować. R. 1305 (1. c. II. 896) biskup pozn. Andrzej założył na nowo i uposażył kościół par. w W., dziesię­ciny przeznaczył dworskie z 12 wsi, z obojga Budziłowa, Łagiewek, Orajkowic a. Romieniewic, dzisiejszych Rumiejek, z Chudzic, dodał 2 wolne łany w W., określił wsie mające należeć do parafji, więc W., w której jest kościół, Pałczyn, oba Piąt­kowa, Trzeszcz dziś niezn., Chociczę i Ołaczewo, mieszkańcy tych wsi mieli proboszczowi dziesięcinę dawać osobistą. W XIV w. byli sołtysi Niemcy i dlatego nazywano wieś Winnogórą Nie­miecką, n. p. r. 1360 (KDW III. 1435, 36), biskup pozn. Jan sprzedał sołectwo w W. N., liczące 4 łany i posiadające karcz­mę, jatki i kuźnię Piotrowi Gedryczkowiczowi i Marcinowi Szelkowiczowi. R. 1510 (LBL f. 30) dzies. snop. należała się z dworów w Piątkowie, w Chociczy Górskiego i Dłońskiego i w Pałczynie, fertony zaś meszne płacili kmiecie w obojgu Ru­miejkach, Chudzicach, w obu Piątkowach, w Brzeziu, Chociczy, Ołaczewie i Pałczynie. W XVII w. był w W. folwark biskupi, wójtostwo i sołectwo. Spis proboszczów w W. rozpoczyna się z Maciejem z r. 1406, w XV w. był tu prob. Jan z Mieszkowa Mieszkowski w latach 1431—40, r. 1440—46 Mik. Wierzbięta z Poznania, ok. r. 1479 Maciej z Sierakowa a po nim Jan Sie­rakowski z Poznania, przed r. 1518 dekretów doktor Jakób z Obornik, po r. 1518 medycyny doktor Piotr z Obornik, przed r. 1555 kanonik pozn. Jakób Wedelicki z Obornik, ok. r. 1558 kanon. pozn. Jan Łodzia Powodowski, r. 1782 Ignacy Prandota Trzciński, r. 1795—1809 Stanisław Serokomla Karoński. Z pocz. XVI w. pochodzi obraz Matki B. Łaskawej, już ok. r. 1630 we czci u wiernych. Staraniem biskupa Teodora Czartoryskiego i jego dzierżawcy miecznika pozn. Antoniego Boguckiego sta­nął mur. dom B. r. 1766, który rozbudowano r. 1912. Chrzciel­nica jest granitowa z rzeźbionem przykryciem z XVII w., późnogotycka monstrancja w XVII w. odnowiona, najstarszy dzwon pochodzi z r. 1535, Prócz W. dzierżył biskup pozn. w parafji Brzezie i Ołaczewo, inne wsie były w ręku ziemian. Patronat jest mieszany, prawo prezenty ma władza duch. a ciężar bu­dowlany należy do majętności winnogórskiej w ²/₃ kosztów, Z starych nazw wspomnimy Przywitowo, część Pałczyna przy probostwie, rzekę Żeleźnicę w Brzeziu, niezn. dziś Wiorkowo między Brzeziem, Chociczą i Rumiejkami.

 

Źródło  poniższej treści: Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej Dyecezyi Poznańskiej przez Józefa Łukaszewicza. Tom I, 1858

Zachowano oryginalna pisownię.

III. Kościół: parochialny w Winnejgórze.

Wieś Winnągórę nadał biskupom poznańskim Bolesław książę wielkopolski, w pierwszej połowie 13. wieku, a w r. 1253 przydał im osobnym przywilejem, znajdującym się w archiwum kapitulnem, pięciu winiarzy (vinitores), zwa­nych Dałuj, Nowosadl, Gosuth, Sulis, Idistri, Swantok. W przywileju tym mówi Bolesław, że już dawno, jam du- dum, nadał Winnągórę biskupom poznańskim. Ci wznieśli sobie z czasem w tem miejscu mieszkanie ²) i częstokroć w niem przebywali; a jeden z nich, to jest Andrzej Szymonowicz, założył tu i uposażył w roku 1306 kościół pa­rochialny, jak świadczy wizyta Zalaszowskiego z r. 1695. Kościół ten z drzewa stawiany i raz po raz naprawiany, przetrwał przeszło trzy wieki. W roku dopiero 1766 Teo­dor Czartoryski, ówczesny biskup poznański, kazał go ro­zebrać i w miejsce jego nowy z cegły palonej postawić.
Dzisiejszy kościół winnogorski nie zawiera w sobie żadnych pomników z przeszłości, znajdują się wprawdzie w nim wizerunki Andrzeja Szymonowicza i Teodora Czar­toryskiego, biskupów poznańskich, ale te kazał zrobić około 1820r. ówczesny proboszcz winnogorski, Musielski; nie wia­domo zkąd ks. Musielski wyrwał wizerunek Andrzeja Szy­monowicza, zmarłego w początku 14. wieku, podług któ­rego kopia winnogórska zrobiona. W sklepie kościoła winnogórskiego spoczywają zwłoki sławnego Jana Henryka Dąbrowskiego, zmarłego 1818 r. któremu cesarz Napoleon dobra winnogórskie darował.

Kościół w Rumiejkach. W parochii winnogorskiej we wsi Rumiejki kościelne, znajdował się kościół, który był niegdyś sam parochialnym, afiliowany później do winno­górskiego. Kościół ten był z drzewa stawiany, pod tytu­łem ś. Stanisława biskupa. Księga beneficiorum z r. 1510 wymienia go.

Szpital w Winnejgórze. Niegdyś znajdował się w tej wsi szpital, założony zapewne przez któregoś z biskupów poznańskich: ale już w roku 1737, nie istniał i fundusze jego zaginęły.

²) W 17. wieku mieli biskupi poznańscy w Winnejgórze obszerny dwór drewniany. Archiwum kapitulne.

 Groby księży pochowanych na cmentarzach w Winnej Górze.

 

 

 

Groby bliskich gen. Jana Henryka Dąbrowskiego.

 

Cmentarz przykościelny.

 

Cmentarz parafialny.

 

Na murze kościoła znajduje się tablica z następującą treścią:

Tu spoczywa Tadeusz Woliński Pułkownik Pułku 4-tego Piechoty Wojsk Polskich W. X. Warszawskiego Członka Legii Honorowej Krzyża Woyskowego Polskiego Kawalera.
Zakończył życie Dnia [nieczyt.] Sierpnia 1814